O CASO DE VALENTINA HERNÁNDEZ ORELLANA: AS TRISTES CONSECUENCIAS DO ANTIMODELO

Capa da obra narrativa de Patricia C. Beltrán
con deseño de Matías Nicieza

Bernardo Penabade

Coñecedora do noso empeño en colaborar no proceso de integración das comunidades inmigrantes chegadas a esta nosa comarca, a escritora Patricia C. Beltrán convidounos a acompañala na Feira do Libro de Viveiro para presentar a súa novela El fiel reflejo de la nada (Ed. Cardeñoso; 2016). 

O convite tiña moita razón de ser non só porque coñezamos o texto literario desde o mesmo momento en que se xestou, senón porque a novela está protagonizada por unha moza inmigrante sudamericana que aterrou en Europa hai agora pouco máis de dez anos.

Non menos razón de ser tiña a presentación nunha vila -Viveiro- con alta porcentaxe de inmigración e nunha comarca -A Mariña- que asistiu recentemente ao intercambio de acusacións a través dos foros públicos entre dous alcaldes, que non tiveron o menor reparo en utilizar a inmigración como obxecto contundente contra o adversario. (Quen non teña reparado nos discursos desafortunados dun lado e do outro non ten máis que consultar as hemerotecas dixitais e ler atentamente as respectivas notas de prensa, que mostran moi ás claras como está o panorama no plano institucional).

O contido de El fiel reflejo de la nada ten moitísimo que ver con todo este revoltillo que aflorou na Mariña no pasado mes de xullo con motivo da celebración dunha festa popular.  Xa sabemos que o libro é novela e que a novela é ficción. Certo. Mais non é menos certo que o libro terá sido escrito con vontade de que fagamos nosa a historia e que aproveitemos a súa luz para as nosas vidas. Pois para iso, necesariamente, teremos que o relacionar coa realidade, mais ou menos inmediata.

Valentina

A protagonista da historia chámase Valentina Hernández Orellana. Naceu na capital da República de El Salvador nun momento impreciso de entre 1980 e 1985, filla dunha xente moi traballadora, que grazas ao traballo conseguiu unha situación acomodada.

En principio, durante a infancia e a adolescencia, a nena -e despois mociña- respondeu moi positivamente á educación en valores que lle deron, con moito esforzo, tanto o pai e a nai como o resto das persoas da familia. Valentina caracterizouse pola súa educación, por ser moi aplicada na casa e na escola e por cultivar a aprendizaxe a través do hábito da lectura. 

Lázaro de Tormes

Até chegar aos vinte anos, todo lle foi  moi ben na vida a Valentina, aínda que ela non gozase do período da adolescencia porque -ó, estupidez- sentíase acomplexada polo físico, o que non deixaba de ser o resultado do seu equivocado autoconcepto.

Durante os primeiros cursos universitarios, desafortunadamente a estudanta non leu o Lazarillo de Tormes e foi por iso que a colleu desarmada a visita do Lázaro en persoa. O Lázaro chegou e Valentina seguiu os seus pasos, de xeito acrítico, e entrou pola porta grande da autoestrada dos antivalores. Os estudos deixaron de ser unha prioridade, porque na súa inxenuidade creu que o mundo a alcanzar no seu percorrido vital non tería límites.

O certo é que non todo é chao, aínda que nolo pareza e aínda que moitas veces nos animen a velo así. Valentina coincidiu na universidade con estudantes comprometidos co futuro do seu país, xente que se xuntaba, que debatía, que aprendía o xogo dialéctico e que experimentaba en carne propia as diferenzas entre o soño teórico e a realidade práctica. Insistimos en que "coincidiu", estivo ao lado; mais foi como se non estivese, porque ela tiña outros horizontes (moito máis pracenteiros) e lanzouse á aventura por Centroamérica. Foi así como descubriu os luxos dos resort guatemaltecos que a facían sentir "como unha princesa en tempos ancestrais, capaz de o poñer todo patas arriba" mentres gozaba de ceas suculentas, vivía festas rachadas e se recuperaba en lindos aparthoteis. E foi así como papanateou diante da idea dunha Europa glamourosa e xa se imaxinou pateando as rúas de Ámsterdam, París, Praga, Berlín e Venecia, obviamente, en calidade de turista que viaxa en clase A.

Europa

En xaneiro de 2006, Valentina chega a Madrid, en principio para completar estudos de Dereito na Universidade de Alcalá de Henares, e pouco tempo tivo que pasar para que se deixase guiar polo espírito de Lázaro de Tormes: Alcalá era pouco para ela... e os estudos de Dereito unha anécdota. As súas seguintes peripecias xa as poden supoñer, mais poden observalas en pormenor a através da conversa que mantén cunha paciente, Leonor, que se mantén hierática e non lle dá un bon tirón de orellas mentras escoita algunha das súas aventuras (disparatadas).

Con esa preparación vital, Valentina recibiu a visita do lobo e, en vez de tentar pechar a portar, púxoselle rapidamente na boca. Na boca do lobo.

Reflexión

No noso exercicio docente temos tratado con moitos valentíns e valentinas (o que quere dicir "persoas procedentes da inmigración que non entenden a integración como o resultado dun dobre esforzo"). Por iso entendemos que a lectura desta obra é moi interesante para facer reflexión conxunta sobre os valores e os contravalores e a súa influencia na vida. Valentina interésanos como muller (adolescente e após-adolescente), como inmigrante, como alumna e como cidadá. Aprender dos seus erros non nos vai solucionar a vida, mais non temos dúbida de que nos axudará a navegar por ela. As cartas mariñas non dan garantía de éxito na travesía, mais contar con elas e entendelas é moi importante para afrontar os riscos.

REFERENCIAS

1) O SAQUE
2) A CONTINUACIÓN DA XOGADA
3) UNHA REFLEXIÓN
4) O PROBLEMA NA BASE