Localizar información sobre Xulio Vixil (Bimenes, 1964) é moi fácil. Unicamente temos que poñer o seu nome nun pesquisador e teremos á vista moitas fontes documentais (páxinas académicas, de empresas editoras de libros, hemerotecas dixitais, etc.). Como primeira aproximación, porque non tíñamos referencia do seu nome nin da súa obra -e iso que estamos ben próximos-, botamos man da Wikipedia. Así soubemos o fundamental: que é filólogo e que combina o exercicio da docencia coa investigación e a comunicación a través da literatura e do xornalismo, mais sempre con explícito compromiso co desenvolvemento da cultura asturiana.
Unha vez que o situamos no tempo e no espazo -e unha vez que visualizamos as imaxes e as sinopses das súas obras-, propuxémonos entrar en contacto directo con el. Tampouco isto foi difícil, aínda que non localizásemos vínculos ao seu correo electrónico particular. Un SOS enviado para Aitor García Corte, Inaciu Galán e Pelayu Valduviecu tivo triple resposta rápida.
Falando dous minutos por teléfono con Xulio Vixil somos perfectamente conscientes de que se trata dunha persoa grande. Moito máis alá da súa faceta de profesor ou de escritor. O caso que nos ocupa é bastante máis profundo que unha carreira intelectual, por fonda que esta sexa.
Loxicamente, así de primeiras, a chamada deixa a Xulio desconcertado: cal é a relación de Bimenes con Burela?, a santo de que unhas persoas de Burela viaxan a Bimenes e vanse fixar xustamente na lápida de Dora?, que é o que lles interesa?
Non foi nada complexo explicarllo. Aínda máis: se nos facilitaba un correo electrónico, nós mandábamoslle a ligazón ao Palabra e Memoria e xa o entendería todo. Sen esforzo. Despois tería tempo de ler algún breve traballo xa redactado (sobre Rinlo, ou sobre Barreiros ou sobre Burela ou Cervo...) e podería responder con pormenor ao cuestionario que lle íamos facer chegar.
O cuestionario chegou e Xulio respondeu, unha vez máis. Con lágrimas, si; con brillantez tamén. Con paixón, mais con obxectividade. Foi así como soubemos que Dora Vixil Castañón naceu en Bimenes en 1969, que era licenciada en Xeografía e Historia e que exerceu a docencia no Instituto de Ibias, antes de conseguir destino definitivo en Avilés. Soubemos tamén que estaba casada e que tiña unha nena pequena. Incluso soubemos máis.
En calquera caso, non é coas nosas palabras coas que deben coñecer o perfil biográfico. Mellor as orixinais, que non necesitan tradución:
La mio hermana Dora, nacida en Bimenes (primer conceyu en declarar la oficialidá del idioma), yera madre d'una neña, cola que tuvo de colar pa Zarréu, nel conceyu d'Ibias, bien lloñe de casa, cuando Nora tenía un añín, pa desendolcar el so llabor profesional (yera profesora d'Hestoria n'Educación Secundaria). Taba percontenta porque consiguiera la plaza definitiva n'Avilés (vivía n'Uviéu), cerquina casa, nun IES onde trabayábemos xuntos. Nun pudo acabar el cursu por cuenta d'esa terrible traxedia que ye'l cáncer.
No cuestionario preguntábamos tamén pola información necrolóxica, tanto pola que se pon no fogar fúnebre como pola que se distribúe pola parroquia ou que se publica nos medios de comunicación. O noso informante respondeunos que as fixeron, en asturiano, como ela querería, e tamén nos explica o contexto, como se nós non fósemos catedráticos nesa materia de precariedade. Sentimos en primeira persoa os esforzos por concentrarse para redactar ou corrixir un texto nun local de servizos fúnebres, un texto destinado para unha persoa querida que acaba de morrer. Sentimos en primeira persoa os esforzos por dar explicacións e xustificar:
Fiximos esqueles n'asturianu, como a ella-y prestare. Mándote copia axunta. Equí sí que tuvi de tar mui atentu, porque yera la primer vez que facíen una n'asturianu y, anque la revisé, salió con un fallu ("mayo" en llugar de "mayu"). Vese que nun taba yo pa fixame muncho, avezáu como toi a la revisión de testos (tamién me muevo daqué nel terrén editorial). Dixéronme los de los servicios fúnebres que diben garrala como modelu pa futures ocasiones.
Aínda ben que na funeraria foron atentidos con sensibilidade -non sempre temos esa sorte-. En relación con este servizo, formulámoslle outra pregunta a Xulio: como foi o funeral, civil ou relixioso?, puido oficiarse en asturiano (o idioma de comunicación oral da familia e o idioma que explicitamente figuraba nas notas necrolóxicas)?
O irmán da falecida respondeunos que o funeral relixioso non se oficiou en asturiano porque "Nun hebo tiempu nin posibilidaes de consiguir un cura que lo fixera". Unha vez máis, sentímonos plenamente identificados. Resulta que o sentido común necesita tempo e posibilidades! Ou estamos atentos en todo momento e pedimos... ou somos totalmente ignorados. En fin...
Chegados aquí, xa tíñamos claro quen se encargara da composición da lápida. Aínda así, necesitábamos confirmalo.
Efectivamente, o texto foi escrito polo irmán, en homenaxe a Dora e tamén en homenaxe ao cura sandinista Gaspar García Laviana, parente do que se senten orgullosos:
El testu redactélu yo mesmo. Les pallabres qu'apaecen ellí tán garraes d'una espresión mui utilizada polos sandinistes na revolución que fixeron en Nicaragua, cuando falaben de los sos muertos, esos que nunca muerren. Un destacáu revolucionariu sandinista, el cura guerrilleru Gaspar García Laviana, yera familia de nós y ella tenía-y munchu ciñu, por eso sé qu'a Dora diba presta-y enforma esi epitafiu.
O gravado fixérono nun obradoiro de mármore, onde tamén foron moi receptivos, aínda tendo en conta a falta de costume: "Nun punxeron torga dala pa facelo n'asturianu, tolo contrario, pero sí que tuvi de tar mui enriba pa que nun saliere con fallos, pola falta de vezu de facelo na nuesa llingua".
A colocación produciuse "entre o 10 e 15 de xuño" de 2009 e desde ese momento a xente que por alí pasa e ve o epitafio sente unha enorme emoción. Non só a familia, a xente veciña, os homes e mulleres que traballaron con ela e os mozos e mozas de quen fora profesora. Non só.
Tamén todas as outras persoas que levamos en nós o espírito da interculturalidade.
Todo o que rodea a figura de Dora Vigil Castañón é auténtico Modelo Burela.
Sem comentários:
Enviar um comentário