18/01/24

MODELO BURELA ABRE NOVA ETAPA BAIXO A COORDENACIÓN DE VANESSA VILA-VERDE



Coa entrada en 2024, a intervención educativa Modelo Burela iniciou unha nova etapa, que estará coordenada pola profesora Vanessa Vila-Verde, quen se incorporou ao grupo de traballo en setembro de 2022.
Licenciada en Filoloxía Portuguesa pola Universidade de Santiago (USC), Vanessa Vila-Verde Lamas (Pontevedra, 1979) comezou a súa vida laboral no ámbito empresarial dos servizos informáticos. Desde 2007 traballou como tradutora e localizadora de software en Imaxin Software. 
En 2015, o ano de entrada na profesión docente, comezou a leccionar nas Escolas Oficiais de Idiomas de Compostela, Montijo (Extremadura), Pontevedra e Lugo. Posteriormente, pasou a ser profesora de Ensino Secundario con destino na EPAPU de Albeiros (Lugo) e no IES Cacheiras en Teo.
Desde o inicio do curso 2022-2023 está no IES Perdouro de Burela, onde se ocupa da docencia da materia de Lingua Portuguesa no Bacharelato, no Programa de Cualificación Lingüística (CUALE) para a preparación dos niveis B1 e B2 e na Atención á Diversidade. 
Entre o ano 2009 e 2014 fixo parte de Filmes de Bonaval, un colectivo audiovisual que produciu e realizou diversas filmaxes sobre o noso património lingüístico, nomeadamente en zonas de fronteira. Unha parte destes traballos de campo están recollidas en tres documentarios: Entre Línguas (2010), Em companhia da morte (2012) e A fronteira será escrita (2014).

A profesora Vanessa Vila-Verde (no centro da imaxe) e a directora do IES Perdouro, María José Paradiñas, acompañan o grupo de traballo que realizou o programa 405 na tarde do día 17 de xaneiro de 2024.

20/09/23

CRISTIAN RIVAS GARCÍA "PITERO" ENTRE OS MELLORES DEPORTISTAS DA PROVINCIA

VOTACIÓNClica aquí (Non desesperes; tarda uns segundos en cargar)



Cristian Rivas García (Burela, 1999) é un destacado deportista na modalidade fútbol-sala. Con 6 anos comezou a practicar este deporte no Burela F.S.
Estando na etapa xuvenil, foi chamado para a selección galega e desde ese momento defendeu a camiseta da nosa terra en varias ocasións. Tamén foi chamado pola selección española, coa que disputou partidos amistosos.
Desde 2017, Cristian Rivas xoga co Burela F. S. e colabora co cadro técnico no traballo coas categorías da base.
Para "Pitero" a tempada 2022-2023 foi das mellores até que unha grave lesión o apartou temporalmente da cancha. Actualmente está en proceso de recuperación.


OUTRAS VOTACIÓNS: 




17/09/23

ÍKER TRILLO ENTRE OS FAVORITOS AO PREMIO DOS DEPORTISTAS LUCENSES

VOTACIÓNClica aquí

Íker Trillo durante unha entrevista no programa Proxecto Neo, de Radio Burela. FOTO: Lucía Rivas


O xornal El Progreso fai unha consulta á audiencia e abre a posibilidade de votar polas persoas que máis destaquen en cada unha das diferentes modalidades deportivas. A sondaxe estará aberta até a medianoite do día 6 de outubro.

ÍKER TRILLO

Íker Trillo Souto (Burela, 2009) é un destacado deportista na modalidade de baloncesto.
Con 9 anos comezou a practicar este deporte no C.B. Burela. En 2017, estando na etapa alevín, foi chamado para a selección galega e desde ese momento defendeu a camiseta da nosa terra en 3 ocasións.
Catro anos máis tarde, incorporouse á selección española e neste ano foi un dos destacados nas xornadas de formación celebradas en Íscar (Valladolid).
Nos anos 2021 e 2022, Íker Trillo participou en Valencia na fase previa da Mini Copa defendendo a camiseta do C.B. Breogán. Con posterioridade, no mes de abril de 2023 foi convidado polo C.B. Valencia para disputar a Mini Copa en Badalona.
Desde o mes de setembro deste mesmo ano está no C.B. Obradoiro.


COLABORACIÓNS DE ÍKER TRILLO COA ESCOLA DE COMUNICACIÓN MODELO BURELA







OUTRAS VOTACIÓNS: 

CRISTIAN RIVAS "PITERO"




05/09/23

O PROFESOR BERNARDO PENABADE E A ESCOLA INCLUSIVA “MODELO BURELA” RECIBEN O PREMIO MEENDINHO

O próximo sábado, día 9 de setembro, será entregada en Vilar de Santos a décimo cuarta edición do Prémio Meendinho. O momento de partida está marcado para as 12 do mediodía na prestixiosa sala “Arca da Noe”, onde diversas personalidades galegas e portuguesas van participar na “laudatio” do premiado: o profesor Bernardo Penabade, representante da iniciativa educativa Modelo Burela. Inmediatamente a seguir á parte musical, protagonizada polo cantor Sérgio Mirra acompañado da súa banda, o encontro finalizará cun almorzo de irmandade. Os convites, a un prezo de 20 euros, poden ser reservados comunicando directamente para o local (988 44 71 28) ou para a entidade organizadora (661 41 86 61).

 Bernardo Penabade

 Nacido nas Grañas do Sor -Mañón- en 1964, Bernardo Penabade estudou Filoloxía Galego-Portuguesa na Universidade de Santiago e desenvolveu unha intensa actividade de dinamización cultural no ‘Burgo das Nacións’. Desde 1985 mantivo colaboración artística no sector audiovisual vinculado á TVG e entre 1987 e 1988 foi colaborador habitual de Volvoreta, suplemento do xornal El Correo Gallego. Tras un breve período no Colexio Paulo VI da Rua de Valdeorras, foi docente no institutos Otero Pedraio (Ourense), Joán Carballeira (Bueu), Ortigueira e no Vilar Ponte (Viveiro). Actualmente traballa no IES Perdouro de Burela. No ámbito asociativo en 1984 entrou no consello directivo da AGAL, entidade da que foi secretario en 1996 e presidente entre 2002 e 2007.

Desde 2003 é un dos impulsores do Modelo Burela,​ iniciativa de didáctica e planificación lingüística pensada para a aplicación no ámbito local, e coordina o programa radiofónico Proxecto Neo (dedicado á comunidade neofalante) e colabora na produción do Grandes Vozes, dirixido por Marco Pereira Oliveira. En 2021 foi nomeado integrante da Comisión Técnica do Centro de Documentación Sociolingüística de Galicia do Consello da Cultura Galega.

Bernardo Penabade é un referente do fomento da comunicación entre os sistemas educativos de Galiza e Portugal. Durante un período de 17 anos (1988-2005) introduciu as grandes obras das literaturas portuguesa, brasileira e africana como complemento do ensino da lingua galega e en 2005 foi un dos precursores da introdución da materia específica de Lingua Portuguesa na rede de ensino secundario galego, unha medida que contribúe para o aproveitamento de recursos pedagóxicos do mundo lusófono, para a normalización da presenza de personalidades das letras portuguesas nas escolas galegas e para a consolidación das viaxes de estudo “en dirección ao sur”.   

 


 Modelo Burela: 20 anos de ensino integrador

 En funcionamento desde 2003, o Modelo Burela é unha intervención educativa destinada á transformación dos usos lingüísticos habituais tanto na comunidade escolar como no seu ambiente social máis inmediato. As primeiras actividades,  ponte entre a escola e o conxunto da cidadanía, consistiron na recompilación e estudo de escritos do ámbito familiar (convites, recordatorios, lápidas...), das comunicacións comerciais e empresariais, da xestión de comunidades de vivendas e das actuacións xurídicas e notariais. A realización de xornadas de animación á lectura e a promoción do diálogo intercultural a través de intercambios educativos completouse coa posta en práctica dunha escola de comunicación a través da radio, coa emisión de dous programas semanais: Proxecto Neo e Grandes Vozes.

Proxecto Neo é a intervención destinada á incorporación á cultura galega de persoas que non tiveron a nosa como a súa primeira lingua. Desde o mes de xaneiro de 2012 dá a coñecer experiencias de neofalantes que poden servir de modelo para outras persoas que necesitan estímulo para iniciar ese proceso.

Grandes Vozes, ponte musical bidireccional entre as dúas beiras do Atlántico, unindo Europa con África e América, é un diálogo musical feito partindo da música galega e fortalecendo os vínculos co noso mundo lingüístico internacional.

No ámbito da atención á diversidade, o Modelo Burela traballa con alumnado en situación de fracaso escolar extremo e impulsa unha acción educativa en colaboración cos servizos sociais e asociacións culturais, deportivas e recreativas, como axentes de inclusión social.

Recoñecemento social

 O premio de innovación educativa outorgado pola Consellería de Educación en 2007 (e consecutivamente nas seguintes convocatorias) foi primeiro recoñecemento para a intervención educativa Modelo Burela, que en 2010 obtivo o recoñecemento da Fundación Peña Novo, recollido por Alfredo Llano (alcalde) e Antonina Semedo (integrante de Batuko Tabanka). Con posterioridade, tamén foi distinguido pola Fundación Donostia, Capital Europea da Cultura (2016) e pola Coordenadora de Traballadores/as de Normalización Lingüística (CTNL) co premio Mil Primaveras (2019).

 

Sérgio Mirra

 Licenciado en Educación Musical, comezou os seus estudos no Centro de Cultura Musical nas Caldinhas (Santo Tirso). Mais tarde ingresou na Escola Profesional de Música de Viana do Castelo, onde concluíu o curso profesional de instrumento. Fixo a licenciatura no Instituto Piaget en Canelas (Gaia) e a profesionalización en servizo na Universidade do Minho.


Como músico, fixo parte do Grupo de cavaquiños "Seara Nova" de Ronfe; do Grupo Musical Pedra D´Água, do grupo Canário & Amigos; e aínda dos Minhotos Marotos. O proxecto SÉRGIO MIRRA surxe da súa grande paixón pola música tradicional portuguesa.

 

Premios Meendinho

 A Fundaçom Meendinho outorga un premio destinado a persoas e entidades que destaquen no campo da dinamización cultural e lingüística tendo en conta a dimensión internacional do noso idioma. En 2013 foi galardoado o Concelho de Montalegre; en 2015 Gilvan Müller, Presidente do Instituto Internacional da Língua Portuguesa; e posterioremente a rede de escolas Semente (2016), a cantora Uxía Senlle (2017), a profesora Dores Fernández Abel (2019), a divulgadora cultural Noemí Vázquez Nogueiras (2020), a asociación cultural Ponte nas Ondas (2021) e os youtubeiros Artai Miragaia, Nee Barros (Neeumátiko) e Mario Brión (Olaxonmario), na edición do ano pasado (2022).

 

 


23/08/23

CAMILA VILLAMIDE, A COSTUREIRA DA AVENIDA DA HABANA

Lápida de recordo a Camila Villamide no cemiterio municipal de Meira.
FOTO: YJS


Begoña Mazoy Silva

Camila Villamide Fernández naceu en Meira en 1926. Era a maior de dez irmáns, dous dos cales faleceron a moi curta idade. Seus pais, José e Modesta -con raíces na Ribeira de Piquín- desprazáronse a Meira, onde se estableceron e formaron familia. Educaron os filos inculcándolles os principios e valores que determinaron a vida de Camila: unha muller de grande calidade humana, relixiosa, nobre, solidaria, empática, traballadora, boa veciña e boa persoa, que foi quen de recibir o agarimo e a estima de toda a veciñanza e de ser un referente para a súa familia.

Camila casou con Enrique Castro e o novo matrimonio emigrou para Cuba, onde tiveron un primeiro fillo que faleceu aos poucos días de nacer. Naquel país, Camila e Enrique conseguiron unha boa situación económica, grazas ao seu esforzo e traballo. Esta situación reverteuse cando chegou a revolución de Fidel Castro, que se incautou de todos os seus bens. Por esa razón, Camila regresou a Meira co seu segundo fillo.

En Meira viviron de aluguer e en 1975 establecéronse na súa propia casa, que construíron na Avenida da Habana. Esta avenida leva ese nome grazas á proposta de Camila, que o Concello de Meira aprobou. Foi unha maneira de agradecer as oportunidades que lle brindou a illa.

O ano 1986 foi tráxico. Camila perdeu o fillo, de 26 anos, e dez días despois o marido.

Así de intensa foi a vida de Camila Villamide, a costureira da Avenida da Habana.

17/08/23

NOVO PASEO CULTURAL POR MEIRA, QUE INCLÚE VISITA GUIADA AO CEMITERIO

 Como resultado da colaboración entre tres entidades (Parroquia; Oficina de Turismo; e Modelo Burela), a Oficina de Turismo de Meira organiza un paseo didáctico pola localidade. O encontro, marcado para as cinco da tarde deste próximo martes 22 de agosto, está enmarcado nunha iniciativa de educación social sobre a localización, catalogación e estudo de patrimonio documental relacionado cos rituais funerarios.

O lugar de encontro será na Oficina de Turismo, na Praza do Mosteiro e comezará cunha breve visita á exposición fotográfica de epitafios, aberta na igrexa de Meira desde hai un mes e que desde entón recibe visitas diarias de persoas chegadas de diferentes puntos xeográficos, segundo consta nos escritos que algunhas deixan no libro de visitas. Baixo a orientación da comisaria da exposición, Yoani Jartín Salgado (Técnico da Oficina de Turismo), a comitiva desprazarase polo centro da localidade recibindo explicacións sobre os cambios urbanísticos producidos como consecuencia da desamortización de Mendizábal (1835), con visionado de casas feitas con pedra procedente do mosteiro e mostras da arquitectura modernista realizada por canteiros procedentes de Portugal. Sen saír do paseo central, os asistentes recibirán información sobre a veneración á Virxe da Portaría, a instalación en Meira de imaxineiros cataláns, a minaría do wolframio e a construción da Casa de Cortón, outro dos emblemas arquitéctónicos da localidade, obra material da familia Cachafeiro chegada de Forcarei. Na subida entre a Praza Maior e a Rúa do Montiño, será o momento dos comentarios sobre a queima de libros do mosteiro e a historia do Poste, o punto de exposición pública dos reos procesados pola xustiza monástica. A explicación da maldición dos Figueroa (a quen a vecindade desexou “Tanta auga teñas de morto como levas pleiteado de vivo”) abrirá paso á visita guiada ao cemiterio, onde Yoani Jartín estará acompañada por persoas que ofrecerán testemuños directos diante das lápidas obxecto de estudo.


Cartaz anunciador da xornada

  

Colaboración entre a escola e as entidades sociais

 Para ser cualificada como Modelo Burela, unha intervención educativa necesariamente debe estar centrada nun aspecto que poña en relación a cultura e a economía do ámbito local. A sesión debe contar coa participación de diferentes axentes sociais e reunir un público variado, de diferentes xeracións. Aínda hai máis: as explicacións teóricas ofrecidas nun espazo interior teñen que completarse coa observación directa no exterior.

 Educación dentro e fóra dos recintos educativos

 Cúmprense agora 20 anos desde que a iniciativa educativa Modelo Burela planificase unha actuación de dinamización cultural e económica no ámbito local. Despois dunha fase de diagnóstico realizada entre a poboación de Burela, o seguinte paso consistiu nun traballo de campo: a localización de dez tipos de documentos relacionados coa vida diaria (correspondencia privada; invitacións de cerimonias; contratos; comunicacións comerciais; actas de reunións ou mesmo testamentos) foi seguida dun proceso de catalogación e unha posterior exposición na Casa da Cultura. Todo co obxectivo conseguir un ensino-aprendizaxe participativo e vinculado á realidade no espazo e no tempo. A redacción e aprobación do articulado da planificación lingüística municipal, a posta en marcha dun programa de atención á diversidade do alumnado en risco de exclusión social e o aproveitamento da radio como ferramenta educativa a través do programa Proxecto Neo (2012-2023) foron importantes pasos de ampliación, que complementaron o primeiro proxecto.

Despois da adaptación a outros lugares da Mariña -entre eles, os termos municipais de Ferreira do Valadouro O Vicedo e a localidade de Rinlo, en Ribadeo-, o Modelo Burela propúxose estudar os vínculos entre a literatura e o desenvolvemento cultural e económico do seu ámbito de influencia. Para iso realizou viaxes de estudo ás localidades natais de varios escritores, entre eles: Francisco Fernández del Riego (Lourenzá), Florencio Delgado Gurriarán (Córgomo de Valdeorras); Xosé Neira Vilas (Vila de Cruces); e Xosé María Díaz Castro (Guitiriz).

En Meira foi Yoani Jartín Salgado, en colaboración co sacerdote Miguel Asorey, quen asumiu un profundo traballo de campo (visualización de igrexas e cemiterios; recollida de información; toma de fotografías), complementado co contacto coas familias e coa redacción das explicacións que acompañan as imaxes; e coa montaxe da exposición e a orientación das visitas.

 Visión global

 Xunto co estudo sobre o uso da linguaxe literaria popular ou autorial na composición de epitafios; ou sobre a escolla entre o galego, o castelán, o latín ou as linguas dos destinos da emigración (francés, alemán, italiano...), este acto ten tamén unha vertente de estudo da Historia contemporánea e tamén de reivindicación da convivencia entre culturas.

 A pesar de que existen casos contados de uso da lingua galega nas notas necrolóxicas e nas inscricións funerarias desde o inicio da transición democrática, aínda no presente existe unha inercia social a superar tanto á hora de editar en galego as esquelas (máis as do momento da morte que as de aniversario), de realizar no noso idioma os oficios litúrxicos ou de preparar as mensaxes de recordo nas lápidas. Ese divorcio entre as expresións oral e escrita é ainda maior nas identificacións de propiedade dos panteóns dos cemiterios: para alén da súa redacción patriarcal -aínda que agora nalgúns consta a identificación da familia ou do lugar (Casa do Coto; Familia do Pereiro), o habitual é que se identifiquen por nomes de varóns-, só un 1 por mil usan palabras como “propiedade”, “muller” ou “fillos”, que parecen como proscritas.

 Se a media xeral do uso da lingua galega nas inscricións funerarias está no 1% (segundo datos da observación realizada pola iniciativa Modelo Burela en 53 concellos das catro provincias), por que razón no casco urbano de Meira se multiplica por 3 e en Seixosmil e en Paderne non hai ningunha? Cal é o perfil das persoas que compoñen esta literatura? Unha das metas da xornada do 22 de agosto é ofrecer as respostas a todas estas e cantas outras preguntas aparezan durante o desenvolvemento da sesión.

Primeira visita guiada. Momento de encontro diante da Oficina de Turismo
 
Imaxe da primeira visita guiada ao cemiterio

Imaxe dunha das páxinas do Libro de Visitas que acompaña a exposición.



Finalizado o paseo, houbo tempo para os recordos da xornada.


12/08/23

UMA VIAGEM PELA MELHOR MÚSICA PORTUGUESA, NA VOZ DE ANA LAÍNS


Bernardo Penabade


Diálogo musical em Viveiro entre Ana Laíns e Carlos Timiraos acompanhados das suas bandas




Chegava o dia da participação da Ana Laíns nas Festas de Viveiro e, como o concerto se fazia “em aberto” na Praça Maior, resolvemos ir com tempo para conseguir assento em bom lugar. Por volta das oito e meia da tarde, quando faltava hora e meia para o início, duas dúzias de cadeiras já estavam ocupadas. Bom sinal. Enquanto procurávamos informação a respeito do patronímico Laíns na Galiza (com presença nas terras de Ponte Vedra, Marim, Ponte Caldelas e Soutomaior), recebíamos os primeiros cumprimentos de pessoas conhecidas: “Viestes ao fado? Nós já estivemos durante as provas de som. Teremos um bom concerto!” -dizia um jovem casal com uma criança de dois anos. “Este lugar está livre?” -perguntava agora uma emigrante retornada, que deixou Viveiro com só 9 anos -em 1948- com destino às Astúrias e posteriormente a Madrid e Bruxelas. Como esta amiga de idade avançada e espírito juvenil contava tão bem, os minutos voavam sem sentir. Por volta das 21:30 as 500 cadeiras da praça estavam ocupadas e nas esplanadas dos bares não cabia nem uma agulha. As autoridades municipais, com Maria Loureiro à cabeça, ocupavam os lugares reservados. No palco tudo estava bem, segundo se desprendia do rosto do Paulo Loureiro, que realizou a inspeção antes de sentar ao piano e fazer a posta a ponto das ferramentas informáticas.

À falta de quinze minutos, alguns instrumentistas da Banda do Landro tomam posições. Soam os primeiros acordes como efeito-chamada a um exército de músicos que desce pela rua do Teatro. O público das cadeiras está já rodeado por mais gente que terá de seguir de pé o concerto.

Com pontualidade, às dez da noite começa o espetáculo. Entra Carlos Timiraos, Diretor da Banda do Landro, e o público aplaude protocolarmente; abre o repertório María, la portuguesa em versão instrumental. Só oito minutos depois, Carlos desce do palco. Há um silêncio total. Imediatamente sobe novamente, desta vez acompanhado pela artista principal, elegantíssima, que traz um adufe no peito, como se for necessária proteção. O tímido “boa noite” quase não se ouve. Mas o que sim se ouve são os primeiros versos: “Não sei, não sabe ninguém/ Por que canto o fado /Neste tom magoado / De dor e de pranto” e nós pensamos que foi Deus quem nos pôs nos ouvidos esta música da Amália interpretada pela Ana Laíns. Algo assim passa pela cabeça do músico anfitrião, que tem o sorriso no rosto e que a convidada é capaz de ler. Isso dá-lhe força. A resposta do público à pergunta de se fala em português também. Em pouco tempo, a timidez desaparece e aflora a primeira brincadeira: “Se não gostarem, finjam que gostam”.

Como é ingratidão falar mal do vinho, mais uma vez a cantora falou e cantou bem; o público manteve-se em equilíbrio, as leis da física não falharam, e começaram as primeiras palmas de acompanhamento. Com esse estímulo, antes de nos levar pela Rua do Capelão, a artista fez discurso pedagógico desta vez para nos falar da Severa, a quem tributou homenagem.

Duas versões instrumentais –“o Sacristão de Coimbra”, popularizado por Pilocha e por Maria Manuela e Miguel; e o “Havemos de ir a Viana”- serviram de união entre o primeiro e o segundo bloco do repertório. “Posso dizer que já somos amigos?” perguntou a estrela da noite. Imediatamente a seguir chamou para o palco o Paulo Loureiro. Após uma renovada e lindíssima declaração de amor, novas palavras pedagógicas: fado boémio vs fado aristocrático. Foi o prelúdio à interpretação do “Fado das horas”, da Mª Teresa de Noronha, e à entrada de dois novos músicos, o baterista-percussionista João Coelho e o guitarrista Bruno Chaveiro, recebidos com carinho. Após a interpretação da “Canção do Mar”, era total a sintonia entre o palco e os centenares de almas que povoavam a praça. Nesse momento, a “Cantora Colorida” falou do Zeca e cantou o “Vejam bem” e a “Moda do Entrudo” em Viveiro, terra de gaivotas onde o “entrudo chocalheiro” continua bem vivo. O adufe deixou de ser ferramenta de defesa. Ficava bem às claras que a gente madura participava com entusiasmo e que só o escritor Nicomedes Pastor Díaz ficava impassível na sua estátua. Com a “Canção de embalar” não chegamos a adormecer, mas por momentos subimos até o quarto ou quinto céu, desde onde ouvimos as duas únicas músicas próprias da discografia da Ana Laíns: a “Verdade da mentira” (visão satírica dos nossos tempos) e os “Quatro caminhos”. Em comunhão absoluta com o ambiente, a rainha do palco descalçou-se ( disse que “os sapatos são a mentira”), sentou-se na beira, confessou que a maquilhagem estava indo embora e brincou com uma voz do público que pedia a “María, la portuguesa”: “Já a tocaram, querida; não estavas atenta”.

 Estávamos quase no fim. Só mais uma explicação: a história da “Mãe preta” e do “Barco negro”. Era o momento do diálogo a três: a viola do Bruno, a percussão do João e a voz da Ana. Minutos sublimes. Quando o público grita a coro “Nunca mais à escravatura”, apagam-se as luzes do cenário e surgem luzes brancas a iluminarem os rostos da gente. É o “momento Grândola”, em versão originalíssima. A Ana grita vivas a Portugal e à Galiza e o público, em pé, aplaude prolongadamente.

O concerto foi um triunfo da cultura ventureira. Sem quase publicidade, a chamada da música portuguesa funcionou. Reuniu-se muito público e criou-se um ambiente excelente. O melhor de tudo: a comunicação perfeita entre a artista e as duas bandas: a sua e a do Landro. Foi realmente maravilhoso comprovar como se entendem musicalmente a mestra Socorro Giz, com 4 decénios de experiência na banda, e o virtuoso Martín Tojeiro com o Vítor López, de só 13 anos, que acaba de entrar na formação. Um dez também para o Carlos Timiraos, extraordinário docente da cultura musical de base.

Seria magnífico que este concerto se repetisse noutros lugares: no Auditório da Galiza, em Santiago de Compostela; no Gustavo Freire, em Lugo; ou mesmo em Viana do Castelo ou Chaves. Da mesma maneira, confiamos em que o modelo se repita noutras localidades com bandas populares (Foz, Vilalva, Sober...) e que algum desses concertos seja retransmitido ao vivo pela TVG ou gravado para uma emissão posterior.

A matéria-prima é excelente e a demanda existe.





Bruno Chaveiro, Paulo Loureiro, João Coelho e Ana Laíns no momento da interpretação do Grândola

Despedida das duas bandas
Encontro de Loureiros em Viveiro. Finalizado o concerto, Maria Loureiro (Presidenta da Cámara Municipal) e Paulo Loureiro cumprimentaram-se.

Ana Laíns com Maria e Paulo Loureiro. Os rostos de alegria patenteiam que tudo tinha corrido muito bem.

10/08/23

“VASCO DA GAMA MUSICAL" CHEGA À MARINHA DO CANTÁBRICO GALEGO

 Ana Laíns, a Diva do Fado, leva a transversalidade da música portuguesa às festas de Viveiro


Na Grécia é chamada de “Diva de um Fado Diferente”. Na França é a “Virtuosa do Palco” e em Portugal a “Cantora Colorida”. Com 25 anos de percurso profissional, Ana Laíns (Tomar; 1979) chega à Marinha para oferecer concerto nas Festas Maiores de Viveiro. Segundo Carlos Timiraos, diretor da Banda do Landro, a encarregada de orquestrar o espetáculo, desde o mês de maio estão a trabalhar conjuntamente e agora tudo está preparado para reunir no palco um total de 60 músicos da Galiza e Portugal. Através das redes sociais, a própria artista também faz promoção deste encontro musical: “no próximo dia 11 de agosto volto à Galiza do meu coração. Eu e os meus músicos iremos juntar-nos à magnífica Banda “O LANDRO” para o anual concerto nas festividades do município de Viveiro. Estamos a preparar um concerto lindo e irrepetível. Será uma honra”. A cita será na Praça Maior de Viveiro, em presença da estátua de Pastor Díaz, às 22:00 horas desta próxima sexta-feira. A entrada é livre.

Com motivo da passagem da artista por Viveiro, o programa Grandes Vozes do Nosso Mundo preparou uma entrevista radiofónica, cujo conteúdo reproduzimos para a nossa audiência. Na conversa fala-se dos vínculos musicais entre a Galiza e Portugal, das numerosas colaborações da Ana Laíns com as bandas filarmónicas galegas, do Tour de 2023 e ainda do repertório que a cantora vai interpretar durante o concerto. Já no início está a explicação dessa referência “à Galiza do coração”.

 Com motivo da passagem da artista por Viveiro, o programa Grandes Vozes do Nosso Mundo preparou uma entrevista radiofónica, cujo conteúdo reproduzimos para a nossa audiência. Na conversa fala-se dos vínculos musicais entre a Galiza e Portugal, das numerosas colaborações da Ana Laíns com as bandas filarmónicas galegas, do Tour de 2023 e ainda do repertório que a cantora vai interpretar durante o concerto. Já no início está a explicação dessa referência “à Galiza do coração”.

-Quais são os seus vínculos com a Galiza?

Parto do princípio de que todos os portugueses que eu conheço sentem pela Galiza a mesma afeição que eu sinto. Não é à-toa que se referem à Galiza e a Portugal como povos irmãos. As nossas culturas continuam muito próximas; a nossa língua -proveniente do galaico-português- continua a ter muito a ver com a galega; as nossas tradições musicais -especialmente as de mais ao norte, que eu tento praticar o mais possível- continuam a ter muito entroncamento com as tradições galegas. A Galiza é uma das regiões onde eu mais cantei na minha vida. O público galego é muito amoroso, muito parecido com o português.

-Onde e com quem cantou?

Olha, já cantei na Corunha duas vezes. Já cantei em Ponte Vedra, em Ourense, em Vigo...

-Suficiente! Já tem cantado quase por toda a Galiza. Só estava o norte à espera.

Exatamente. Estava o norte do norte mesmo à espera deste concerto. É muito especial porque eu tenho uma relação de proximidade muito grande com as formações filarmónicas. Eu acho que as formações filarmónicas na Galiza -mas fundamentalmente em Portugal- têm uma percentagem de responsabilidade muito grande na aprendizagem de música e na aproximação dos jovens à música. Tão músico é quem escuta como quem toca. Nós precisamos de criar bons músicos, mas também bons públicos. As bandas filarmónicas com músicos profissionais e também amadores têm uma importância na construção de públicos que sabem escutar música. A Galiza tem uma excelente tradição nas músicas filarmónicas.

-Dizia que virá com os seus músicos juntar-se à Banda do Landro. Quem são esses músicos?

Para tornar este projeto possível, não poderíamos levar a banda toda. Somos muitos. Faz sentido levar a guitarra portuguesa porque é um elemento de identidade. Vai ser o Bruno Claveiro, um jovem talento que hoje em dia toca com os melhores nomes da música portuguesa. Vou levar no piano o Paulo Loureiro, o meu produtor musical, a pessoa que melhor me conhece; ele é o meu chão: o arranjador de uma parte das músicas que vamos ouvir. Vou levar também o nosso baterista-percussionista, porque os instrumentos tradicionais portugueses -há imensos instrumentos de percussão típicos portugueses- são parte importante da minha música, nomeadamente em tudo o que diz respeito às Beiras (Beira Alta, Beira Baixa, Trás-os-Montes e Minho). Achei que faria sentido levar também o baterista para que nós pudéssemos fazer um cruzamento entre o fado e o folk, a música tradicional portuguesa, que tem muito a ver com a música galega. Vou tocar o adufe, que é o vosso pandeiro.

-Nós também temos adufe. Repare nas Adufeiras de Salitre...

Pois têm. Exatamente.

-Como surgiu a oportunidade deste concerto com a Banda do Landro?

Este concerto é um bom exemplo do que tem sido a construção da minha carreira. Não sou uma cantora que navegue pelo rio principal; estou sempre um bocadinho à margem, pelos afluentes. Não sou uma cantora que faça muita TV, que faça muita imprensa. Normalmente as coisas acontecem na minha vida “em teia”: num concerto conheço alguém que depois fala de mim e esse alguém depois convida-me para outro concerto... E este concerto é também dos que surgiram assim. Surgiu por intervenção do Javier Fajardo, que foi Maestro de uma das bandas com quem eu cantei perto da Corunha há alguns anos. Até onde eu percebi, o Carlos Timiraos (Maestro da Banda do Landro) conhece muito bem o Javier e foi este quem lhe falou de mim. Por indicação dele, a Banda do Landro decidiu dedicar este ano o concerto das festividades ao fado e à música portuguesa.

-Eu estava a pensar que o de Viveiro seria o primeiro concerto destas características na colaboração com bandas da Galiza.

Não, não. Aliás, ainda sem contrastar dados numéricos, eu atrevo-me a afirmar que mais de 70% dos concertos que eu fiz na Galiza até hoje foi sempre com formações filarmónicas.

-Isso não aparece nas suas biografias. Fica claro que após esta entrevista aquele pormenor terá de ser incluído na visão panorámica.

Rssss. É uma grande falha, é verdade.

-Será a primeira vez que visita por motivo profissional este norte da Galiza. Será também uma descoberta pessoal?

Será também uma descoberta pessoal. O mais longe que fui para o norte foi à Corunha. Sempre em trabalho; nunca em lazer. Esta vai ser a primeira vez que visite a Marinha. Eu já estive a pesquisar e percebi que se trata de uma zona turística muito rica, onde as pessoas gostam de ir à praia e onde o verão é muito intenso. Nós tivemos imensas dificuldades em marcar um hotel para a nossa estadia. Vai ser ótimo porque vou estar noutra parte da Galiza que não conhecia e que vou passar a conhecer.

-Será difícil de esquecer o TOUR2023, com passagem pela Roménia e a Lituánia, pela Galiza e por Cabo Verde...

Vou celebrar 25 anos de carreira em 2024. Mais da metade dos 500 concertos que eu fiz desenvolveram-se em palcos internacionais. Como acontece com todos os géneros musicais etnográficos, que representam a identidade de um país, a música portuguesa tem muita facilidade para ser exportada. Nestes vinte e cinco anos já cantei em mais de trinta países. Sinto-me um pouco como a Vasco da Gama da música portuguesa. Tive a oportunidade de apresentar um lado da música portuguesa que o público não conhecia. Portugal é muito relacionado com o fado, apenas o fado, e nós somos um país com muita diversidade musical. O ter conseguido mostrar ao mundo essa heterogeneidade da música portuguesa é uma das medalhas que eu carrego ao peito.

-Como se apresenta o concerto de Viveiro. Qual será o repertório?

Nós vamos fazer uma vasta homenagem à Amália Rodrigues, até porque grande parte dos arranjos que eu cantei com as bandas filarmónicas galegas foram baseadas no repertório amaliano. Vamos passar pelo Foi Deus, pelo Senhor Vinho, a Rua do Capelão, enfim, alguns dos temas mais populares. Vamos também visitar o Zeca Afonso (a nossa Dulce Pontes costuma dizer que o pai dela é o Zeca e que a Amália é a mãe. De certa forma, eu assino por baixo: todo cantor português tem estas duas grandes influências) e também teremos tempo para o meu próprio repertório (os Quatro caminhos, A verdade da mentira) e para prestar homenagem à Dulce Pontes, a minha grande mentora, a grande inspiração da minha carreira -foi por ela por quem comecei a cantar profissionalmente-. Finalmente, vou tentar recolher algo das etnografias das Beiras e Trás-os-Montes (A mi morena, Senhora do Almortão, Cantiga bailada). A ideia é fazer uma viagem à transversalidade; não cantar só fado. Espero que as pessoas gostem dessa nossa abordagem.

-Como trabalharam com o Carlos Timiraos? Como fizeram a preparação deste concerto?

Trabalhamos por vídeo e por telefone. O meu marido, Paulo Loureiro, fez o 50% dos arranjos para adaptar as músicas da Banda do Landro. Delineamos tudo em reuniões via Zoon. Só na véspera faremos um ensaio presencial para colar as duas bandas. Depois chegará o momento de fazer aquilo de que mais gostamos: cantar e partilhar música. 

ENTRADA PARA A ENTREVISTA DO GRANDES VOZES



04/08/23

NA PARROQUIA DE FIGUEIRAS, EN MONDOÑEDO? AFORRAS A VISITA. NON HAI NADA



Cando afirmamos que desde 2020 son moi poucas as parroquias galegas en que non entrou o idioma galego escrito, hai persoas que mostran incredulidade. Se falamos das localidades urbanas, moitas persoas están convencidas de que o noso idioma non se usa na escrita, porque vive unha situación adversa na fala. Se falamos de aldeas, aseguran que tampouco se usa, esta vez por falta de costume. A realidade é que todos eses son comentarios feitos "desde fóra", por persoas que comentan suposicións; que expresan en voz alta a súa particular visión sobre o uso ou desuso do idioma, mais sen un coñecemento profundo da situación.

En datas recentes, perguntamos sobre a parroquia de Figueiras, situada entre Mondoñedo e Alfoz, e a resposta foi contundente: "En Figueiras? Aforras a visita. Non hai nada de nada!". E vaia se hai. Vexan.

Figueiras está na literatura galega, como mínimo, desde 1899. Nesa data comezou a publicarse por entregas nun xornal editado en Cuba o romance titulado A Besta, de Xan de Masma (Patricio Delgado Luaces). Os seus protagonistas, desafiuzados, marchan de Viloalle (Mondoñedo) ao Cadramón (Valadouro) e fan noite ao abrigo da igrexa de Figueiras, onde tamén está o cemiterio. Neste recinto, o noso idioma entrou en plenitude -ao completar a fala coa escrita- no ano 2007. Foi no recordatorio a José García Fernández (Figueiras: 1924-2007), coñecido como "Che de Matías" ou simplemente "Matías", recordando o nome do su padriño.

Necrolóxica de José García Fernández, "Matías". Editada en xullo de 2007, foi a primeira escrita en galego na parroquia de Figueiras.



Catro anos máis tarde, en 2011, chegou a morte do terceiro fillo de Matías e Maruxa. Chamábase Graciano e faleceu en Xixón aos 55 anos de idade. Cumprindo o seu desexo, a familia levouno para o descanso eterno na súa parroquia natal. Esta é a lápida que o recorda:


En 2021, aos 91 anos de idade, faleceu María Vázquez García, "Maruxa", esposa de Matías e mai de Graciano. Esta labrega, orixinaria das Oiras (concello de Alfoz), tamén tivo unha despedida acorde co que foi a súa vida: tanto as necrolóxicas da defunción e do aniversario como a lápida recórdana "desde dentro" (isto é: no idioma en que ela se expresaba habitualmente).

Lápida en lembranza de Maruxa de Matías no cemiterio de Figueiras (Mondoñedo)

O AUTOR DOS TEXTOS

Os textos das necrolóxicas e das lápidas foron redactados por un xenro de Matías e Maruxa. Juan J. Vivero Basanta, de Frexulfe do Valadouro, cursou estudos na escola unitaria de Frexulfe e no agrupamento escolar do Valadouro; completou o BUP e o COU no Instituto San Rosendo de Mondoñedo e fíxose Mestre na Escola de Maxisterio de Lugo. Desde 1987 exerce a docencia no Colexio do Pilar de Foz.









31/07/23

OS ADEUSES ETERNOS: MEIRA EXPÓN AS PALABRAS QUE NON LEVA O VENTO

Presentación da exposición preparada por Yoani Jartín Salgado, coa colaboración da Parroquia e o Concello de Meira e o Modelo Burela.


Desde o día 30 de xullo de 2023 está aberta ao público unha nova exposición da serie Palabra e Memoria, a iniciativa Modelo Burela de localización, catalogación e divulgación do patrimonio textual das actividades relacionadas coa necroloxía. Dando continuidade aos actos realizados previamente en Burela, o Valadouro, o Vicedo e Rinlo, a Igrexa de Santa María de Meira acolleu a inauguración da mostra. 
No final da misa, o párroco ofreceu unha información xeral e convidou a comunidade a participar no acto que se celebraría inmediatamente despois. Foi precisamente o cura, Miguel Asorey, quen realizou a intervención inicial e deu paso a unhas palabras de Yoani Jartín, técnica de Turismo; Bernardo Penabade, profesor representante do Modelo Burela; e Antonio de Dios, alcalde de Meira.
Inmediatamente a seguir, coas indicacións de Yoani Jartín -que se ocupou do traballo de localización dos epitafios, da realización das fotografías e, xunto co sacerdote, da montaxe da exposición- realizouse a primeira visita colectiva, que contou coa participación das familias implicadas, do representante da Funeraria Lourido e tamén de axentes culturais implicados nas asociacións culturais do ámbito local.

Na imaxe observamos un dos epitafios presentes na mostra aberta na Igrexa de Meira


Unha das persoas máis destacadas na dinamización cultural en Meira é María García Jartín. Aínda que a súa actividade profesional no Instituto Perdouro a obrigou a residir fóra do seu lugar de orixe, continúa moi directamente implicada en todo o relacionado co desenvolvemento das terras do Alto Miño. Reproducimos aquí as súas palabras de saúdo para a exposición.



SEMPRE CONNOSCO

María García Jartín


Moitas grazas a todas as persoas e entidades que fixestes realidade esta exposición e aos seus organizadores: o Concello de Meira, dun xeito especial a Yoani, a súa técnica de turismo; a parroquia encabezada por Miguel Asorey; e o meu compañeiro Bernardo Penabade, docente e alma do Modelo Burela.
A exposición leva por nome os "Adeuses Eternos" pero nesta igrexa non só despedimos os nosos senón que celebramos moitos dos momentos máis importantes das nosas vidas.
O 21 de agosto fará 40 anos que José Sanfiz Díaz me bautizou. Hoxe creo que debemos aproveitar este acto para renderlle unha homenaxe por ser unha das persoas que máis fixo por preservar e difundir o noso idioma, galeguizando os oficios relixiosos coas críticas e traballos que iso conlevaba. Así, en maio cumpríronse 31 anos de cando un bo puñado de quintos fixemos a comunión. Recordo perfectamente a prece que me tocou ler e que Don José redactara (sempre a máquina e logo a ordenador) e que comezaba dicindo: "Polo papa Xoan Paulo, polo bispo Xose, polo noso párroco".
Ao ano seguinte despediríamos a única bisavoa que coñecín, Amalia Casanova Yáñez, cuxa esquela redactou meu pai en galego.
Un ano máis tarde naceu miña irmá, quen tamén recibiu nesta igrexa todos os sacramentos. Confirmeime, amadriñei a miña prima Rita, bauticei os meus fillos Roi e Xan, actos todos eles oficiados sempre en galego, igual que os funerais e pompas fúnebres dos avós, o da avoa Pilar moi recentemente. O epitafio da súa lápida recolle a letra dunha canción dedicada á nosa Virxe de Meira que di "nosa nai, nosa naiciña, connosco vai".
Outra canción de misa afirma que na vida e na morte somos de Deus. Na mesma liña, eu creo que se na vida falamos galego, tendo un fermoso acento que nos caracteriza e que é o único que nos diferencia dunha persoa doutro lugar, por que non na morte? Se eu chegase á Veigadorta ou ao Convento para visitar meus avós e lles falase en castelán, faríaselles moi raro. Por iso, cando lles tivemos que deixar partir, fixemos tamén a despedida en galego.
Todos os adeuses eternos que lles demos aos nosos compoñen esta exposición que será permanente como permanente é o recordo que deles pervive nos nosos corazóns.
Sempre connosco e sempre en galego.
No momento de se abrir a exposición Os Adeuses Eternos. Palabra e Memoria cúmprense 30 anos desde que fora publicada no xornal El Progresoesta necrolóxica que marcaba unha nova etapa. María G. Jartín, bisneta de Amalia, séntese orgullosa do legado cultural que lle transmitiron os devanceiros e destaca pola súa proxección para as seguintes xeracións. 


Vista xeral da exposición


Entrada do cemiterio urbano de Meira
Ficha da revisión realizada no cemiterio urbano de Meira con data de 17/06/2023. 
A visibilidade da cultura galega alcanza agora un 3% sobre o total de 290 familias.
..


A palabra "propiedade" é aínda un eufemismo na maior parte dos cemiterios.
A familia de Pedro da Vara foi a primeira que a usou dentro do cemiterio urbano de Meira.


A palabra "propiedade" está moi presente no cemiterio municipal de Meira, onde sobre un total de 180 familias neste momento son 15 as que fixeron uso escrito do idioma galego (un 8'8%).


22/07/23

LEMBRANZA DE MANUEL HORTA MONTEIRO

Situado entre o Monte Castelo e o mar, o termo municipal de Burela está formado por só unha parroquia. Antes de 1912 os enterramentos facíanse no adro da que naquela altura era a igrexa parroquial, situada na Vila do Medio, mais a partir desa data foi construído un cemiterio a uns 500 metros do lugar. 
Coa expansión urbana motivada polo asentamento da fábrica de aluminio na comarca,  da expansión do sector pesqueiro e da construción do Hospital, o cemiterio pasou a estar englobado do casco urbano  e fíxose necesaria a construción dun novo, de titularidade municipal.
O idioma galego escrito está presente no cemiterio parroquial (o urbano) desde 1997, xusto cando o equipamento chegaba aos 85 anos. Aquela primeira lápida marcou un antes e un despois e converteuse nun modelo a seguir por outras familias.
No cemiterio da Puída, o de titularidade municipal, a entrada do idioma galego produciuse un pouco máis tarde, por volta do ano 2000. Neste período de tempo, a presenza da nosa lingua nos escritos de lembranza non deixou de crecer.

MANUEL HORTA MONTEIRO



Orixinarios da illa de Santiago, no arquipélago de Cabo Verde, Manuel Horta Monteiro (coñecido como Ventura de Ilda) e a súa esposa Antonina Jorge (coñecida como Ilda) chegaron a Burela en 1978. En Burela traballaron intensamente e criaron con éxito os seus catro fillos e fillas. 
No momento da despedida, a familia de Manuel Horta Monteiro tamén marcou un punto de inflexión. Foi a primeira familia caboverdiana que redactou o texto no idioma da comunidade que o acolleu, o mesmo en que se comunicou con armadores e tripulanres dos barcos en que traballou. Así o recolle nestas palabras a súa filla Paula:
"Tanto a necrolóxica (esquela) coma a lápida de meu pai van en galego. Home, non!  Que menos para unha terra que lle deu todo, que deixar na memoria o escrito, na propia lingua ".

Paula Jorge Horta é tamén autora dun emotivo recordatorio publicado nas redes sociais con motivo da celebración da festividade da Virxe do Carme, patroa dos mariñeiros:

 "Hoxe é o día do Carme, patrona dos mariñeiros e que mellor mariñeiro que meu papaíño para nombrar este día, taaaantos aniños no mar, tantas veces como lle pedimos á Virxe que coidara del e de todos, que volveran a terra sáns e salvos  no que puido, cumplíu. Sempre recordo cando marchaba para o mar a esas horas que non debían tar nin as rúas postas, pero aí iba, botar días nun barco para traerlle á familia de todo TODO, que feliz era eu con aquelas 500 pesetas  era rica, pero non máis que agora que grazas a Carme podemos seguir disfrutando, daquela maneira, do meu PAI".

Esta foi a necrolóxica:

 

O SEÑOR

D. Manuel Horta Monteiro

(Ventura de Ilda)
Finou en Burela, o día 7 de marzo de 2023, aos 70 anos de idade

— D. E. P. —

Esposa, Antonina Jorge; fillos, Antonio (Valú), Adriano e Claudina María Jorge Monteiro e Paula Jorge Horta; fillos políticos, Luz Rouco Rubiños, Mª Paulina Otero Barcia, Ibán Rey Díaz e Manuel Anllo Centeno; netos, Borja e Diego Jorge Rouco, Zaira e Carmen Otero Jorge e Ephram Lago Jorge; irmáns, cuñados, sobriños, curmáns e demais familia.
Pregan unha oración pola súa alma e a asistencia á condución do cadáver que terá lugar o xoves, día 9 de marzo, ás CATRO da tarde, dende o tanatorio ata a igrexa parroquial de Burela, onde se celebrará o funeral. A continuación daráselle sepultura no cemiterio municipal da Puída.
Capela ardente: Tanatorio Virxe do Carme, sala nº 3. Rúa da Igrexa, nº 6 – Burela.
Condolencias: www.funerariaburela.es

Burela, 9 de marzo de 2023


Este é o mapa da normalización lingüística que presentaba o Cemiterio da Puída no comezo deste ano 2023 e que no momento presente xa está moi superado:



ACTUACIÓNS MODELO BURELA 

PALABRA E MEORIA 



20/07/23

CERVO: HOMENAXE Á COMUNIDADE MARIÑEIRA

 

Aproveitando o descanso estival, realizamos unha nova revisión do uso lingüístico no cemiterio da parroquia da capitalidade municipal, Santa María de Cervo. O que máis chama a atención son dúas placas institucionais colocadas hai agora 18 anos, en agosto de 2005. Realizadas en cerámica de Sargadelos, nunha delas aparece a imaxe da Virxe do Carme que está na igrexa parroquial; na outra un recordo aos mariñeiros náufragos.

No ámbito familiar, sobre un total de 184 familias, 5 usaron o idioma galego (o que representa un 2'7%, moi próximo ao índice xeral).

Freguesía

Total familias

Uso do galego  

Data da 1ª

Inscricións de propiedade

Data de revisión

Autoría da revisión

CERVO

184

5

(2'7%)

En estudo

 0

20/07/23

Modelo Burela