VIAXE POLOS CEMITERIOS DE ORTIGUEIRA, A CORUÑA, ORDES e RIANXO

O filólogo Diego Cabarcos, da Universidade da Coruña, realizou o traballo de campo de visualización e estudo do uso lingüístico en tres cemiterios: o de Santo André de Lesta (en Ordes) e os de San Cristovo das Viñas e Santa María de Oza (na Coruña). As porcentaxes oscilan entre o 2'2% da parroquia de Ordes e a coincidencia entre o 0'7% das dúas parroquias da Coruña.

Freguesía

Total familias

Uso do galego

Data da 1ª

Inscricións de propiedade

Data de revisión

Autoría da revisión

LESTA (Ordes)

221

5 (2'2%)

2010

0

Setembro de 2024

Diego Cabarcos

VIÑAS

1180

9 (0'7%)

1990

0

Setembro de 2024

Diego Cabarcos

OZA

805

6 (0'7%)

1979

0

Setembro de 2024

Diego Cabarcos

Pola súa parte, a través de David Canto Veiga, chéganos o resultado doutro traballo de campo: o do escritor Xosé Manuel Lobato (Doutor en Filosofía e Ciencias da Educación). Segundo este profesor de Matemáticas no IES Félix Muriel, na parroquia do centro urbano do concello a porcentaxe de uso do noso idioma está no outro extremo: pasa do 20% (a máis alta que temos localizado neste momento).

Freguesía

Total familias

Uso do galego

Data da 1ª

Inscricións de propiedade

Data de revisión

Autoría da revisión

RIANXO

539

112 (20'7%

Sen referencia

Sen referencia

Setembro de 2024

Xosé Manuel Lobato

No termo municipal de Ortigueira, o traballo de campo foi realizado polo historiador Gerónimo Martínez, que preparou a exposición titulada Palabra e Memoria nas parroquias de Ortigueira, que pode ser visitada na Escola da Sociedade de Instrución e Recreo A Devesana. Segundo esta investigación, hai lápidas en galego en 15 dos 20 cemiterios parroquiais. A cifra máis alta (6%) alcánzase en Couzadoiro e o momento de partida é o ano 1972, onde foi colocada a primeira, por iniciativa do mestre César Martínez Yáñez, que naquel momento tiña 24 anos. Chaman a atención tres inscricións de propiedade: unha na parroquia de Cuíña e outras dúas no citado Couzadoiro.

Freguesía

Total familias

Uso do galego

Data da 1ª

Inscricións de propiedade

Data de revisión

Autoría da revisión

20 freguesías de Ortigueira

2905

48 (1'6%)

1972

3

Setembro de 2024

Gerónimo Martínez

Video didáctico preparado polo historiador Gerónimo Martínez

“Premios Bacelos de Prata 2024”

                                                                                                 Xosé González Martínez

                                                                                              (Presidente do Foro E. Peinador)

Lembro moi ben a primeira vez que visitei a Casa dos Ulloa, pazo de aboengo, situado en Esposende do concello de Ribadavia. Acababa de mercala o amigo Cándido Vázquez coa finalidade de convertela nunha casa rural. Aquel pazo fora moradía da familia dos Ulloa coa que emparentara o catedrático Álvaro das Casas, un home clave no rexurdimento do galeguismo na década dos anos trinta do século pasado. Sendo catedrático no Instituto de Noia fundara o grupo xuvenil “Ultreia”, un movemento asociativo sen precedentes na historia de Galicia. Chegou a ter inscritos máis de tres mil mozos; as mulleres eran ben poucas, por certo. Moitos deles foron cualificados militantes da causa galeguista anos

despois, desepeñando postos relevantes na reconstrución da identidade galega.

Naquela visita Cándido Vázquez amosarame unha amplísima documentación que atopou arrombada nunha das dependencias do pazo. Carteis das festas da parroquia de Esposende editados en lingua galega, e moitos recordatorios ou obituarios, que así se lles chamaba a este tipo de publicacións, para anunciar as exequias de persoas falecidas, todas elas impresas tamén en lingua galega.

Álvaro das Casas foi tamén fundador da UCRA (Unión de Colleiteiros do Ribeiro do Avía) en xaneiro de 1936. Pouca vida tivo aquel proxecto asociativo, que foi tronzado pola sublevación militar. Pero os seus obxectivos prevaleceron, e aínda hoxe teñen vixencia. 

Facía moito fincapé na necesidade de recuperar as castes de viño autóctonas, o control de calidade, e, sobre todo, identificalos coa cultura galega. Entre a morea de papeis atopada sorprendéronnos os centos de etiquetas destinadas a identificaren os envases da marca do viño que Álvaro das Casas pensaba comercializar en lingua galega.

Por volta dos anos noventa recuperamos o orixinal discurso galeguizador de Álvaro das Casas. Constituímos unha asociación co seu nome e convocamos os premios “Bacelos de Prata” para premiar aos adegueiros que etiquetan as botellas en lingua galega. Os premios ampliámolos a outros produtos agroalimentarios que fan o mesmo.

Este ano o xurado concedeullelos a dúas marcas comerciais ben coñecidas: unha de viños e outra de produtos lácteos.

A Adega Pazo Lalón, que está situada na localidade de Barro de Gomariz, no veciño concello de Leiro. Elaboradores de viños desde o ano 1992, botando man da máxima tecnoloxía, pero sendo fieis a unha maneira tradicional de facelos. Cómpre dicir que pola súa calidade foron distinguidos con premios ben reputados no sector vinícola.

Kalekói, constituída en 2014 no concello de Rodeiro (Pontevedra), elabora iogures naturais con froitas de tempada, e leite envasado procedente das vacas que pacen na propia explotación agrícola de 42 hectáreas de extensión. A marca converteuse nun produto de referencia nos máis recoñecidos centros de distibución de produtos de alimentación.

Estas dúas marcas comerciais son a expresión do éxito empresarial baseado na excelencia das súas ofertas comerciais, que decidiron, ademais, aliarse estratexicamente co idioma galego como un elemento diferenciador, e reforzar así a autenticidade da oríxe xeográfica onde se elaboran. Un amplísimo sector do consusmidores ávidos da galeguización da economía prefiren estes produtos por esa peculiar característica.

O próximo sábado, día 5, ás 12:00 horas, as portas da adega da Casa dos Ulloa estarán abertas para recibir a todas as persoas que miran con simpatía este proceso galeguizador da economía galega. A cantora María do Ceo animará o acto coas súas celmosas melodías.

Avaliación do Modelo Burela: entrevista a Pedro López Morillo

En Radio Foz, David Val conversou con Pedro López Morillo. Falaron do Traballo de Fin de Mestrado (TFM) co que conseguiu a máxina cualificación: «Análise e avaliación do Modelo Burela de planificación lingüística: cara unha xestión integral da diversidade idiomática».

Uns días antes, nunha entrevista realizada por Ramón González Rey, publicada en La Voz de Galicia, o autor da investigación salientaba o seguinte:

«Este proxecto racha con ideas preconcibidas, como que nas cidades, vilas e poboacións grandes ou densas en xeral a mocidade vai tender a falar menos galego. Aquí hai un exemplo de que iso se pode cambiar. No ámbito da normalización lingüística tivo un éxito rotundo, dino os datos das enquisas realizadas».

«O único que falta é dar a coñecer un proxecto que me parece que debe ser un referente a nivel nacional e un modelo a seguir, que demostra que a planificación lingüística é posible, e que a integración tamén».

Capa do Traballo Fin de Mestrado presentado e defendido na Universidade de Vigo

no mes de xuño de 2024 por Pedro López Morillo

O autor da investigación e a súa orientadora, a profesora Ana Elina Martínez Insua, diante do proxector

utilizado por Pedro L. Morillo durante a defensa da investigación

O PROBLEMA É VIVEIRO?

Un comentario do lingüística Víctor Bargiela provoca polémica na Mariña

O lingüista catalán Víctor Bargiela é modelo de neofalante en galego, unha das varias linguas que reúne no seu repertorio persoal. Despois de participar nun curso ministrado pola profesora Romina Bal a través de internet en 2020, propúxose realizar no noso idioma as conversas xeradas pola investigación para a súa tese de doutoramento. Conseguiuno plenamente. A súa aprendizaxe do galego foi tan profunda e acelerada que en menos de seis meses as persoas con quen interactúa non chegan a sospeitar da súa procedencia de fóra da nosa comunidade. 

Durante o seu paso pola Mariña tivo a amabilidade de comentar con varios medios de comunicación as características da súa investigación e incluso de adiantar as súas primeiras impresións sobre as entrevistas xa realizadas. Foi concretamente unha peza publicada polo xornal El Progreso a que levantou a polémica. 

Recollemos aquí as referencias do seu contacto cos medios de comunicación da Mariña: 

 Reportaxe en El Progreso. 

 Noticia editada por Cronica3.com.

 Entrevista en Proxecto Neo.

Conflito nas redes sociais: 

JENNIFER BALSEIRO FERNÁNDEZ: A FORZA DA PEDAGOXÍA NA BASE

A profesora Jennifer Balseiro durante a entrevista en Proxecto Neo

A profesora Jennifer Balseiro foi protagonista da edición 421 de Proxecto Neo, onde foi entrevistada por Sara Villarquide e polos seus alumnos Nicolás Amorín e Omar Veiga, coa colaboración de Tristán Gómez, Iago Rodríguez e Hugo F. Galdo.

Despois de ubicarnos en San Claudio -equidistante entre Ortigueira e Cariño-. a entrevistada falou da súa experiencia como alumna no IES de Ortigueira e tivo un especial recordo para dúas docentes -unha de Matemáticas e outra de Lingua Francesa-, a quen considerou como "moi relevantes" na súa vida. Tras unha breve referencia á Escola de Imaxe e Son da Coruña falounos de dous prestixiosos intelectuais a quen tratou durante a súa experiencia laboral: Manuel Lourenzo e Gustavo Pernas Cora. Durante a entrevista referiuse tamén aos estudos de Linguas Modernas e á experiencia docente.

Biografía da entrevistada

Jennifer Balseiro Fernández (San Claudio - Ortigueira; 1995), estudou o ensino básico e secundario na súa localidade de orixe e entre os anos 2013 e 2015 cursou un ciclo superior de Realización de proxectos audiovisuais e espectáculos na Escola de Imaxe e Son da Coruña; e fixo a formación en centros de traballo na compañía Voz Audiovisual, durante a gravación da segunda tempada da serie Serramoura.

Para alén de dirixir varias curtametraxes documentais e de ficción, foi auxiliar de dirección e produción de videoclips. Coa dirección de Gustavo Pernas Cora, colaborou na escrita da peza teatral Medos e demos (2015) e foi unha das actrices que representaron o espectáculo. 

Posteriormente, estudou o Grao de Linguas e Literaturas Modernas na USC, especializándose na lingua francesa. Tras rematar o mestrado de formación do profesorado en Lugo, comezou a exercer a docencia. Desde setembro de 2023 é profesora de francés no IES Perdouro.

No centro da imaxe, a profesora Jenifer Balseiro compartiu con toda a Masa Coral Modelo Burela esta fotografía de recordo.

A actual profesora do IES Perdouro con Sheila Fariña durante a gravación dun dos capítulos de Serramoura.

MODELO BURELA ABRE NOVA ETAPA BAIXO A COORDENACIÓN DE VANESSA VILA-VERDE

Coa entrada en 2024, a intervención educativa Modelo Burela iniciou unha nova etapa, que estará coordenada pola profesora Vanessa Vila-Verde, quen se incorporou ao grupo de traballo en setembro de 2022.

Licenciada en Filoloxía Portuguesa pola Universidade de Santiago (USC), Vanessa Vila-Verde Lamas (Pontevedra, 1979) comezou a súa vida laboral no ámbito empresarial dos servizos informáticos. Desde 2007 traballou como tradutora e localizadora de software en Imaxin Software. 

En 2015, o ano de entrada na profesión docente, comezou a leccionar nas Escolas Oficiais de Idiomas de Compostela, Montijo (Extremadura), Pontevedra e Lugo. Posteriormente, pasou a ser profesora de Ensino Secundario con destino na EPAPU de Albeiros (Lugo) e no IES Cacheiras en Teo.

Desde o inicio do curso 2022-2023 está no IES Perdouro de Burela, onde se ocupa da docencia da materia de Lingua Portuguesa no Bacharelato, no Programa de Cualificación Lingüística (CUALE) para a preparación dos niveis B1 e B2 e na Atención á Diversidade. 

Entre o ano 2009 e 2014 fixo parte de Filmes de Bonaval, un colectivo audiovisual que produciu e realizou diversas filmaxes sobre o noso património lingüístico, nomeadamente en zonas de fronteira. Unha parte destes traballos de campo están recollidas en tres documentarios: Entre Línguas (2010), Em companhia da morte (2012) e A fronteira será escrita (2014).

A profesora Vanessa Vila-Verde (no centro da imaxe) e a directora do IES Perdouro, María José Paradiñas, acompañan o grupo de traballo que realizou o programa 405 na tarde do día 17 de xaneiro de 2024.