31/12/22

PROLONGADO APLAUSO DA ÁREA SANITARIA DA MARIÑA AO DR. CARLOS F. FRAGA CON MOTIVO DA XUBILACIÓN

Os tres minutos de aplauso continuado dos varios centenares de persoas que se congregaron ás portas do Centro de Saúde de Burela ás 14:45 horas do día 30 de decembro de 2022 foron unha auténtica insignia de ouro en homenaxe ao Dr. Carlos Fernández Fraga, que finalizaba os seus servizos como médico tras un período de 45 anos en exercicio. Tras unhas brevísimas palabras de agradecemento do protagonista, o aplauso derivou ás palmas en acompañamento da música dun trío de gaitas e percusión. Unha festa en toda regra.


Imaxes dos dous únicos anuncios da convocatoria,
que circularon masivamente a través do whatsapp


Toda a comunidade sentía a responsabilidade da participación e ninguén quería perder a oportunidade de manifestar a súa gratitude a unha persoa entregada á sanidade pública. Eran as dúas da tarde -aínda faltaban tres cuartos de hora para a cita- e dentro do centro de saúde todo o cadro de persoal apuraba as tarefas; no exterior do edificio xa chegaban as primeiras familias ao completo. Non faltaban nin avós e avoas nin crianzas. Mentres uns daban unha voltiña pola praza do Concello, outras persoas subían ao primeiro andar para deixaren unhas palabras de cariño no libro de autoría colectiva. Como as ideas fluían, os textos eran longos e a lista de espera íase facendo cada vez maior. Mais ninguén protestaba, porque esta espera era gratificante. Con todo, Catalina Caamaño Isorna -unha das organizadoras- tranquilizaba o ambiente: “podedes baixar tranquilamente, o libro vai permanecer aquí algún día máis; queremos facilitar que asinen todas as persoas que o desexen”. Alivio xeral.

Quince minutos antes da hora marcada, o corredor da entrada estaba cheo de persoal da zona sanitaria da Mariña e o compañeiro Carlos recibía, emocionado, un abrazo tras doutro. Mentres tanto, Arancha Miguel e Minda Lusquiños afanábanse para preparar “o paseo de saída”. Á porta, campo aberto: o público situárase ordenadamente en roda, deixando un círculo ben grande libre de obstáculos.

Lixeiramente antes do previsto, comezou espontaneamente o aplauso e o protagonista foi saíndo e viu o panorama. Moi emocionado, comezou primeiro os saúdos á nutrida representación do sector sanitario e, repentinamente, fixo un xiro e viu que xa non había círculo libre. Entón abriu os brazos, superado polos acontecimentos, tirou a máscara e fixo unha primeira tentativa de falar. Non se escoitaba. Fixo unha segunda os aplausos foron parando. Á terceira tentativa xa non se escoitaba nin unha mosca:

-Quero darvos as grazas! Quero darvos as grazas, que é o que compre.

(...)

Foi un honor grandísimo, unha felicidade realmente, estar con vosoutros tanto tempo e compartindo tantas cousas.

Grazas, grazas, grazas.

Mentres saudaba os numerosos familiares que se desprazaron á Mariña para o acompañaren neste momento tan especial, comezou a soar a música dos Irmáns Quiroga acompañados na percusión por Serxio Alonso Mon. Unha magnífica actuación para un momento magnífico.

 

Perfil biográfico

Nacido na cidade de Lugo en 1953, Carlos Fernández Fraga formouse academicamente no Colexio Fingoi, no que entrou cando aínda estaba dirixido por Ricardo Carvalho Calero, e foi alumno -entre outros moitos docentes- de Arcadio López Casanova e de Xosé Luís Méndez Ferrín. Posteriormente, obtivo a licenciatura na Universidade de Santiago de Compostela. Chegou á Mariña como médico en 1977 e exerceu primeiro en Barreiros e despois en Burela.

Desde o inicio da súa traxectoria profesional foi un precursor da utilización do idioma galego na expresión oral e na escrita, na atención diaria con pacientes, na redacción das historias clínicas e na docencia. Coa súa colaboración, editáronse libros científicos e traducíronse -en primicia para o ámbito peninsular- textos internacionais de atención sanitaria paliativa no momento mesmo de seren publicados. Entre eles a Declaración dos Coidados Palitativos como Dereito Humano, coñecida como a Declaración de Venecia, unha iniciativa da Asociación Médica Mundial (AMM); as Escalas para a avaliación da dor nas crianzas, do Hospital Gustavo Roussy; ou o Edmonton Symptom Assessment Sytem (ESAS): un instrumento de referencia para a valoración sintomática das persoas con cancros avanzados.

Para alén de intervir como relator nos cursos de “Ética clínica para o persoal de enfermaria especializado en medicina de Familia”, é coautor dos materiais docentes; e outro tanto acontece cos cursos de atención sanitaria paliativa, nos niveis básico e intermedio, dirixidos a persoal da atención primaria e de hospitais (nas áreas de Medicina, Enfermaría, Traballo Social e Psicoloxía clínica).

Durante un longo período de tempo foi Coordinador de Cuidados Paliativos no Servizo Galego de Saúde e Presidente da Sociedade Galega de Cuidados Paliativos. Desde 2013 é integrante da Irmandade da Sanidade Galega.

“A miña experiencia co idioma galego é unha experiencia gozosa. É unha experiencia que recomendo a todos os profesionais da sanidade que exercen no noso país”, proclama cheo de razón o Dr. Carlos Fernández Fraga. A entrega manifestada por colegas de profesión e pacientes deixa ben claro que a acollida non podería ter sido mellor.


"Pacientes e veciños despiden en Burela, entre aplausos e lágrimas, o médico de familia Carlos Fernández Fraga"
 titula Xavier Lombardero na capa da Mariña (El Progreso)


Imaxe da redacción do libro comunitario. Dada a cantidade de persoas que querían participar, fíxose necesario deixar aberto o prazo aínda uns días máis







"Galicia somos nós, a xente e mais a fala": o poema de
Manuel María abre o libro de composición colectiva
dedicado ao Dr. Carlos Fraga

"Coñecinte nun curso de Educación para a saúde": así comeza 
o texto do mestre Manolo Parga (a quen agradecemos a licenza
 de reprodución)

OUTRAS REFERENCIAS


Entrevista para o proxecto educativo Saúde e sensibilidade:


24/12/22

ÉXITO POR PARTIDA DOBRE DA ATENCIÓN Á DIVERSIDADE "MODELO BURELA"

Dous estudantes do IES Perdouro conseguen o Premio Extraordinario ao Esforzo e a Dedicación na etapa do Ensino Secundario

 

O xornalista Marco Pereira, a fotógrafa Lucía Rivas e os estudantes universitarios Edilson S. Tavares e Érica Gomes Mendes teñen novos compañeiros que se valen do esforzo e a superación para encarar con éxito a formación académica, neste caso co apoio da iniciativa educativa de atención á diversidade Modelo Burela. Na convocatoria correspondente ao curso 2021-2022 acaban de conseguir estes premios outorgados pola Consellería de Educación dous estudantes que integraban unha lista de sete aspirantes do mesmo centro educativo, que sitúa outro aspirante no posto 21º (o primeiro que xa non está recompensado cos 1.000 euros de dotación).

 

Para alén do enorme mérito dos estudantes con premio e de todos os compañeiros que conseguiron alcanzar a titulación de ESO, neste caso concreto o éxito débese á interacción de varios axentes internos e externos á escola. Dentro do propio centro educativo, teñen un papel destacado a profesora María José Andión Fontenla, por ter sido a primeira Xefa de Estudos que fixo un enorme esforzo para a reorientación dos recursos humanos disponíbeis na dirección dunha atención á diversidade realmente inclusiva; e a profesora María José Pardiñas, que foi capaz de manter esa atención primeiro na Xefatura de Estudos e despois na Dirección do centro educativo. Fóra do ámbito escolar, teñen especial protagonismo neste éxito os servizos sociais municipais (coordinados por Conchi Pernas Díaz) e do centro de saúde (coordinados por Minda Lusquiños), polo seu apoio constante ás familias dos mozos e mozas en risco de exclusión e pola decisiva colaboración á hora de preparar os informes individualizados de cada unha das candidaturas ao premio.

 

Atención á diversidade

 

No momento presente, case todos os centros educativos reciben alumnado que presenta problemas para o avance curricular por tres grandes razóns: as limitacións socioculturais (a falta de medios no ámbito familiar), a escolarización desaxustada (absentismo ou desfase curricular) e as condicións de saúde ou funcionais. Para facer esta atención á diversidade, o  Modelo Burela propón unha unha alternativa marcada por catro características básicas: 1) unha singular organización horaria que combina a atención ao alumnado dentro e fóra dos grupos de referencia; 2) unha metodoloxía didáctica con grande peso da avaliación inicial, que sempre parte do nivel que presentan os alumnos e alumnas, sen perder o currículo oficial como referencia a alcanzar nun período de entre dous e catro cursos; 3) o apoio constante con material escolar e na interlocución cos servizos sociais; e 4) a superación das barreiras artificiais en materia lingüística interpostas polo sistema educativo.

Aínda que non sempre resulte posíbel ofrecer todas estas facilidades ao alumnado, mesmo unha aplicación parcial do sistema contribúe decisivamente para que os estudantes teñan posibilidades de alcanzar o éxito académico.

 

Chamada de atención para as próximas convocatorias 

Estes 20 premios outorgados pola Consellaría de Educación a case un centenar de solicitudes permiten ver a parte superior dun grande iceberg e o reto está en que este se faga máis emerxente. A invisibilización de parte do alumnado con especiais condicións persoais e de historial escolar  provoca que existan casos de éxito en que non se solicita este recoñecemento institucional dotado con diploma e premio económico de 1000 euros. Por iso é necesaria unha modificación das bases, que fan moi difícil a presentación das solicitudes ao centrar o proceso nunhas familias (que normalmente presentan un déficit de colaboración na educación dos seus fillos e fillas ou carecen das ferramentas necesarias para formular as peticións). 

 

INFORMACIÓN COMPLEMENTAR

 

LIGAZÓN PARA A RESOLUCIÓN:

http://www.edu.xunta.gal/portal/sites/web/files/anunciog0655-121222-0002_gl.pdf

 

 

PROGRAMAS de RADIO

1)     https://proxectoneo.blogspot.com/2021/02/proxecto-neo-30810-radio-milladoiro.html  Programa de radio en que Yorel Ladra fala sobre o premio Trapero Pardo e Ádila Pereira fai a lectura dunha carta de amor.

2)     https://proxectoneo.blogspot.com/2022/05/proxecto-neo-34911-yorel-ladra.html

Yorel Ladra presenta a iniciativa audiovisual A Voz das Letras.

COLABORACIÓN CON OUTRAS ENTIDADES

3)     http://www.crtvg.es/tvg/a-carta/gurriaran?t=680. Audiovisual emitido pola TVG no día 17 de maio de 2022 como homenaxe a Florencio Delgado Gurriarán. Unha mostra da colaboración do Modelo Burela con outras entidades sociais, neste caso un medio de comunicacion.

4)     https://www.youtube.com/watch?v=yMuzzHruzZU&t=72s. Aquí medra o galego. Colaboración co Consello da Cultura Galega.

5)     https://www.youtube.com/watch?v=TREhLstiwnM&t=7s. Colaboración con Nós TV sobre neofalantes.

6)     https://www.youtube.com/watch?v=PMdeUM0qi0M&t=26s. Colaboración coa Secretaría Xeral de Política Lingüística, dentro da iniciativa 21 días co galego. A Atención á Diversidade Modelo Burela é protagonista deste espazo audiovisual.

7)     https://cadenaser.com/programa/2020/10/10/a_vivir_que_son_dos_dias/1602331108_578112.html Aspirantes ao premio ao esforzo son protagonistas do A Vivir que son dos días, de Javier del Pino (Cadena Ser)

 

EXPLICACIÓN EN REVISTAS DE PEDAGOXÍA

 

8)     https://www.edu.xunta.gal/eduga/1112/proxeccions/modelo-burela-atencion-diversidade

9)     https://rge.gal/paper/a-intervencion-educativa-modelo-burela/

 

 

ESTUDOS ESPECIALIZADOS

 

BIBLIOGRAFÍA XERADA

Basanta Val, Alicia. 2021. Educación dos caboverdianos e caboverdianas en Burela: integración, formación e abandono escolar.TFGTraballo presentado na Facultade de Formación do Profesorado da Universidade de Santiago de Compostela para a obtención do Grao en Mestre/a de Educación Primaria.

Bermingham, Nicola. 2021. Language Ideologies and Transnational Migration: A Study of Cape Verdeans in Galicia. Languages 6:99. https://doi.org/10.3390/languages6020099

DePalma, Renée, and Antía Pérez-Caramés. 2018. Galician Migrations: A Case Study of Emerging Super-Diversity. Edited by Renée De Palma and Antía Pérez-Caramés. Berlin: Springer.

Gil Cordido, Sara. 2020. Historias de la comunidad caboverdiana en Burela. De los dez graozinho di terra a la costa gallega. TFM en Periodismo Avanzado. Reporterismo presentado na Universidade Blanquerna – Ramon Llull, Barcelona.

López Vale, Aida. 2011. “Aplicación da metodoloxía do "modelo Burela" no Vicedo: un novo éxito desta estratexia normalizadora”, in Lingua e sanidade, VII Xornadas sobre lingua e usos (2011. A Coruña), Xesús M. Mosquera Carregal (ed.). A Coruña: Universidade da Coruña, 2011, p. 159-167. ISBN: 978-84-9749-479-3

Martínez  García, María. 2021. Voces ausentes no currículo: unha análise crítica a través da poboación caboverdiana de Burela. TFM de Psicopedagoxía presentado na Facultade de Ciencias da Educación da Universidade da Coruña.

Penabade, Bernardo. 2011. "A normalización lingüística na sanidade: a estratexia "modelo Burela", in Lingua e sanidade, VII Xornadas sobre lingua e usos (2011. A Coruña), Xesús M. Mosquera Carregal (ed.). A Coruña: Universidade da Coruña, 2011, p. 149-157. ISBN: 978-84-9749-479-3
Tomado de:
 http://ruc.udc.es/bitstream/2183/8891/1/CC121art11.pdf

Penabade, Bernardo. 2011. “Ricardo Carvalho Calero: planificador da língua galega”, in  Ricardo Carvalho Calero: ciencia, literatura e nación, 2011: 147-156. ISBN: 978-84-9749-475-5. 

Penabade, Bernardo. 2018. “The Neo Project: An Educational Radio Program to Promote Social Cohesion”, in DePalma, Renée, and Antía Pérez-Caramés. 2018. Galician Migrations: A Case Study of Emerging Super-Diversity. Edited by Renée DePalma and Antía Pérez-Caramés. Berlin: Springer.

San José Ovejero, Natalia. 2021.  Los centros educativos como contenedores culturales. La creación de un proceso innovador de participación de la comunidad escolar en el conocimento. Máster Universitario en Formación del Profesorado de Educación Secundaria Obligatoria y  Bachillerato, Formación Profesional y Enseñanza  de Idiomas. Universidad Nebrija.

ESTUDOS EN REALIZACIÓN

FOLGUEIRA, D.: Developing Cultural Integration trought languages. A study of Burela Model in a Multilingual Galician Port. (Univ. Londres)

REDES SOCIAIS ESPECÍFICAS

Blogue do programa: www.modeloburela.blogspot.com

Perfil de Facebook: https://www.facebook.com/modeloburela/

Blogues dos programas: www.proxectoneo.blogspot.com e www.grandesvozes.com

Perfís de Facebook: https://www.facebook.com/proxecto.neo.3 (perfil); https://www.facebook.com/groups/proxectoneo/ (grupo); https://www.facebook.com/proxectoneoenfotos/ (crónica fotográfica)

https://www.facebook.com/vozesmundo/

Perfil de Twitter: https://twitter.com/ProxectoNeo

Perfil de Instagram: https://www.instagram.com/proxectoneo/

Radio á carta:

Proxecto Neo:

https://www.ivoox.com/podcast-podcast-proxecto-neo_sq_f1131749_1.html

Grandes Vozes: https://www.ivoox.com/en/podcast-grandes-vozes-do-nosso-mundo_sq_f1139260_1.html

 

Proposta reivindicativa do Modelo Burela de Atención á Diversidade

 

O Modelo Burela de Atención á Diversidade implica cambios tanto na metodoloxía didáctica (dentro das aulas) como na xestión dos centros en materia de organización dos recursos humanos.

Estes son os puntos principais da metodoloxía didáctica:

 1.- Aplicación dun protocolo de atención durante a acollida ao centro, co obxectivo central de evitar unha situación de bloqueo.

2.- Avaliación inicial durante un período mínimo dunha semana e realizado, sempre, na lingua inicial do alumno ou nunha lingua coa que tivese algún contacto escolar (castelán, francés ou portugués) e con contidos relacionados co país de procedencia.

3.- En función da avaliación inicial tanto de nivel como de actitude, inclusión en curso e grupo; e comunicación cos servizos sociais, se fose o caso (moi especialmente en relación con alimentación, sanidade e documentación burocrática).

4.- Durante un período transitorio (como mínimo dun curso), combinación da atención específica coa inclusión en grupos de referencia.

5.- Aplicación dunha adaptación curricular específica para alumnado estranxeiro, partindo de contidos universais (Matemáticas e Coñecemento do Medio Natural e Social) procurando sortear as barreiras lingüísticas.

 

Xunto coas estratexias de tipo didáctico, para que unha Atención á Diversidade sexa recoñecida como Modelo Burela resultan  imprescindíbeis tamén estas medidas organizativas e de xestión:

1.- Que a dirección do centro a recoñeza e a teña en conta na distribución dos recursos humanos e na programación das actividades complementarias.

2.- Que, como mínimo, se lle dedique -a tempo parcial- un mínimo de dous docentes con plurilingüismo activo (un para o ámbito social e outro para o ámbito científico).

3.- Que unha desas persoas teña tamén dedicación tutorial específica tanto para o alumnado como para as súas familias.

4.- Que a Comisión Pedagóxica aprobe as propostas dos diferentes seminarios para consensuar uns criterios de avaliación e promoción que teñan en conta os puntos de partida e as metas alcanzadas por este alumnado.

 

16/12/22

DIANA FERREIRA (de CRUA): “Eu sempre disse que eu sou galega do Sul. Acima do Mondego tudo é galego”

 Banda de adufeiras do Porto oferecem concerto e participam em foliada na cidade de Lugo

 

Cartaz anunciador do concerto de Lugo

São seis mulheres adufeiras e cantoras. O seu nome artístico é CRUA. Juntaram-se no Porto, percorreram os palcos de Portugal e da Galiza e agora retornam de novo à nossa terra para tocar em Lugo. Será no dia 21 de dezembro às 18h no Pátio do Velho Cárcere. O concerto é organizado pelo departamento de português da Escola Oficial de Idiomas (EOI). Só duas horas e meia mais tarde -pelas 20:30- , o cenário será outro: o Centro Social Madia Leva, onde se vai celebrar um jantar seguido de foliada.

Os quatro centros fundamentais da música de adufe em Portugal: Idanha a Nova, Monsanto, Penha Garcia e Paul.


Com motivo da sua visita a terras galegas, Rita Só e Diana Ferreira -duas das integrantes de CRUA- foram entrevistadas no Grandes Vozes do Nosso Mundo, o programa de diálogo entre as músicas lusófonas dirigido por Marco Pereira (a entrevista pode ser ouvida aqui). Durante a conversa, contaram como foi a formação do grupo, fizeram as crónicas dos seus últimos concertos em Famalicão e na Póvoa de Varzim, mas também falaram sobre o seu relacionamento com a Galiza, nos níveis musical e afetivo.

 “O nome Crua representa-nos por nos mostrarmos tal como somos: cruas, ao natural, sem temperos”, assim é como apresenta a banda Diana Ferreira. Para Rita Só, a formação rompe muitos tópicos: são jovens artistas urbanas com formação superior ao contrário do que é esperado na música tradicional. Ambas afirmam terem encontrado na Galiza um espelho a nível musical e um encantamento com a forma em que os galegos e galegas sentimos e vivemos a música popular.

 “No fundo, há uma herança cultural comum. A língua é uma delas, mas a música também” é desta forma que a Rita explica o sentimento de afetividade que têm com a Galiza, um sentimento que diz ser comum a todas as integrantes da banda: “A nível pessoal, todas nós, tivemos encantamentos com a Galiza, seja com a música, com locais ou com pessoas”.

É esta uma oportunidade para assistir em Lugo ao concerto destas adufeiras que entendem, vivem e tocam a música tradicional como um processo para irem ao encontro da identidade e o sentimento. 




27/11/22

A GRANDE VOZ DE MARCO PEREIRA

Marco Pereira entre Roberto Catoira (A Fume de Carozo) e Bernardo Penabade (Proxecto Neo)
FOTOS: Fernando Losada


Vinte cursos académicos de experiencia -con outras tantas promocións de estudantes- son suficientes para deixar ben patente que a iniciativa pedagóxica Modelo Burela combina con éxito a acción educativa dentro e fora do recinto escolar.

Marco Pereira foi durante dous anos alumno da primeira institución en que se promoveu o Modelo: o Instituto Perdouro. Nos seus estudos estudos de Administración e Finanzas recibiu este tipo de ensino a través do reforzo educativo da Pedagoxía Terapéutica e nalgunhas das materias curriculares. Aínda que estudase "dentro", a súa incorporación ao Modelo Burela realizouse desde "fóra" (desde o que se chama "extra-escolar"). Foi un proceso de ritmo pausado. Pouco despois de comezado o seu primeiro curso no Ciclo Superior de Formación Profesional, manifestou o seu desexo de incorporarse á equipa da radio escolar. Era o mes de outubro e a masa coral de Proxecto Neo estaba xa en funcionamento, con novas incorporacións aínda en proceso de adaptación. Non era aquel o mellor contexto para que Marco, xa con experiencia na radiodifusión, puidese continuar a súa progresión.

Así naceu o Grandes Vozes. Primeiro en conversas sosegadas. Despois no deseño do programa e na elaboración do guión dun primeiro programa experimental, o que serviu para asentar as bases do que se pretendía programa con estabilidade e de proxección internacional. En xaneiro de 2016 chegou á fase esperada: a do lanzamento ás ondas. Nese momento, a aventura discorría xa libre no exterior dos muros.

Sirvan estas liñas para deixar ben claro que Marco Pereira Oliveira é un magnífico exemplo do que se pode conseguir a través da pedagoxía da aprendizaxe-servizo. Moito aprendeu e moito se empoderou a través do Modelo Burela, mais ao mesmo tempo moitos servizos lle leva dado en compensación: en programas de radio, en obradoiros escolares, en actividades de atención á diversidade e na divulgación desta iniciativa en diversos foros académicos.

Cando o Grandes Vozes está a un pasiño de chegar ás 300 semanas en antena e no momento en que é emitido desde varias emisoras galegas e desde Braga e São Paulo, Marco participou activamente no Iº Congreso Internacional de Alfabetización Mediática celebrado na Coruña entre os días 24 e 26 de novembro, coa organización de CUAC FM. Alí estivo cos colegas da Ponte nas Ondas, das Aulas Senior da UdC e con Roberto Catoira, a máxima autoridade na dinamización cultural galega a través das voces do alumnado de ensino primario e secundario.

Hai fotos con moito significado. Estas téñeno.

 

Momento da presentación da Ponte nas Ondas (realizada por Roberto Noguerol) e das Aulas Senior da UdC (realizada por Julio Carballada e Manuel Méndez)

13/11/22

DOCENTES DE CABO VERDE VISITAM CENTROS DE ENSINO SECUNDÁRIO DE BURELA

Vanesa Vila-Verde Lamas

Na passada quinta-feira visitaram Burela dois professores e uma professora caboverdianos: o Dr. Lourenço Gomes; de História da Arte; o Dr. Élter Carlos, de Filosofia; e a Professora Maria do Rosário Oliveira, do ensino primário.
Embora a visita a Burela tivesse sido organizada com pouca antecedência -o motivo central da presença na Galiza destes docentes é a participação no programa «Resistance. Rebelião e resistência nos impérios ibéricos (séculos XVI-XIX)»em colaboração com a equipa da Universidade de Santiago coordenada por Ofelia Rey Castelao-, a comunidade educativa do IES Perdouro esforçou-se para poder contar com o privilégio desta visita. Assim sendo, às pressas, convocamos as turmas de português para recebermos os ilustres visitantes na Câmara Municipal. Aos poucos, os alunos e alunas foram chegando ao ponto de encontro e juntos cumprimentamos as autoridades, tiramos fotografias e assistimos ao acto institucional.
No fim da acolhida municipal, várias mulheres caboverdianas ofereceram a sua música e a aí pudemos assistir à magia de ver as gerações mais velhas e mais novas a cantarem e dançarem juntas.
Foi lindo ver como a docência transcendia as paredes da escola, porque é nestes convívios onde descobrimos que tudo faz sentido, que ao aprendermos português podemos achegar-nos e conhecermos muito melhor a cultura caboverdiana.
Saímos dali com um novo encontro marcado para o dia seguinte. Desta volta, os professores caboverdianos viriam visitar o IES Perdouro para deleitar-nos com umas excelentes apresentações do professor Lourenço, o professor Elter e a professora Maria do Rosário Oliveira.
O resultado foi fantástico: o envolvimento das professoras Miruca Parga, Patrícia Anaya, Carmen Sampedro e Karina Parga fez com que várias turmas pudessem ouvir os nossos convidados.
Depois, professores e alunos, desfrutamos do café do Fernando enquanto conversávamos e tirávamos o máximo proveito a este encontro.
Antes das despedidas, vivemos o último momento mágico da manhã. A atenção e curiosidade demonstrada pelo alunado de 1° da ESO foi absolutamente deliciosa.

A professora e os professores visitantes foram cumprimentados diante do Concelho de Burela por Isaías (1º de ESO), Ruty (1º de Bac. no IES Monte Castelo) e Raquel (2º de Bac. no IEs Perdouro)

Momento do colóquio com alunos e alunas de 4º de ESO, com assistência das turmas de Oratória (3º de ESO) e Comunicação (2º de FP Básica)

O encontro académico finalizou com um agradável colóquio com uma das turmas de 1º de ESO


28/10/22

CELEBRADA NOVA INTERVENCIÓN EDUCATIVA NO CEMITERIO PARROQUIAL DE BURELA

A sesión contou coa participación da deseñadora das lápidas, o marmorista e o coidador do recinto

De esquerda a dereita: Óscar Pardiño (marmorista), Silvino Oroza, Serxio Alonso, Pedro Valle (coidador do cemiterio), Rosana Posada Expósito (impulsora da iniciativa Modelo Burela en Rinlo), Aurora Ben,  Josefa López (Xefa de Sueiras), Juan Ramos, Nina Ferreira López, Uxía Sestaio. En primeiro plano: Cristian Gómez Mesa, Nuria Ramos Cuba, Bernardo Penabade, Karina Parga, Laura G. Santiso, Vanesa Vila-Verde. Foto: D. Santos


Seguindo o marcado en edicións anteriores, durante a tarde do pasado día 27 de outubro celebrouse nova edición dunha das intervencións educativas Modelo Burela: a visita ao patrimonio documental do cemiterio parroquial da localidade. A actividade de Educación Social, organizada polo IES Perdouro, estivo guiada por Pedro Valle -coidador do cemiterio- e contou coa participación activa de Óscar Pardiño e da deseñadora de lápidas Laura García Santiso -ambos xa xubilados-, da documentalista audiovisual Vanesa Vila-Verde Lamas e dunha representación das familias implicadas.

Desde o ano 2004, a intervención educativa Modelo Burela fixo un continuado traballo de campo co obxectivo de localizar os deseños e os epitafios máis significativos, especialmente aqueles que recollen a produción propia dos familiares ou fragmentos de obras clásicas da literatura. Posteriormente, durante cada mes de maio e con periodicidade anual, realízase unha visualización destinada a localizar novos materiais de estudo, cada vez máis numerosos.

Ao mesmo tempo que se realizou un recoñecemento explícito aos traballos de Pedro Valle e de Oscar Pardiño e Laura García Santiso na conservación e renovación do patrimonio funerario dos cemiterios de Burela, con este tipo de actos de Educación Social o Modelo Burela facilita a divulgación da obra pĺástica e literaria feita en memoria das persoas falecidas.

A visita comezou na entrada do cemiterio cunha breve intervención de Pedro Valle, que comentou a lápida do sacerdote José Goyos López e recordou a iniciativa do tamén párroco Ramón Marful para tributarlle homenaxe hai agora dez anos, en 2012, con motivo dos actos de conmemoración do centenario do cemiterio. Valle recordou tamén a implicación de Laura García Santiso e Óscar Pardiño, que fixeron a doazón da lápida, e estes tomaron a palabra para explicar como se fixera o deseño e como se realizaran os traballos de preparación e de colocación.

Seguidamente tomaron a palabra representantes de varias familias e foron visitadas varias inscricións, entre elas as que lembran os náufragos das embarcacións López Sueiras, Reina Victoria, Nuevo Amadorín e Siempre Casina. Diante do nicho da súa familia, a profesora Aurora Ben mostrou o deseño dunha cruz celta e falou da do desexo das persoas emigradas de que as súas cinzas retornen ao lugar de orixe. A nai de Michael Fernández, mozo falecido en accidente de tránsito en xaneiro de 2005, evocou a participación de varios integrantes da familia na composición do poema que lle dedicaron. Dores Santos, que xa tiña colaborado na longametraxe documental Modelo Burela editada en 2008, retornou ao mesmo lugar para explicar a súa participación na renovación do nicho que acabou por se converter na referencia a seguir tanto na parroquia de Burela como noutras limítrofes (como as de San Román, Castelo, Sargadelos, Cervo e Cangas de Foz).
Moi destacada foi a participación de Josefa López (Xefa de Sueiras). A filla do armador e un dos náufragos do barco López Sueiras, desaparecido baixo as augas na galerna de 1973, comentou as especiais circunstancias en que se alude a seu pai tantos anos despois do falecemento e salientou o traballo literario e estético de Mario Ferreira, "un profesor de Matemáticas que destaca polo cultivo do idioma galego".  A propia Xefa López foi a encargada de explicar tamén o contido da placa que recorda os dous irmáns náufragos do barco Reina Victoria, afundido na mesma data.
Unha das alocucións máis sorprendente foi a da estudante Nuria Ramos Cuba. Aínda que tiña só catro anos, lembra perfectamente a participación da súa nai e os seus irmáns maiores no deseño da lápida do seu avó, o hostaleiro Adriano Cuba Villar, do Mesón da Pedra. 
A sesión foi seguida, entre outras persoas, por Karina Parga Chao (responsábel da biblioteca do IES Perdouro); por Rosana Posada Expósito (impulsora da iniciativa Modelo Burela na localidade de Rinlo); por Juan Ramos e Cristóbal Edrosa (en representación das familias que secundaron a iniciativa de normalización cultural no cemiterio municipal de Burela); e por varios mozos e mozas participantes no programa radiofónico Proxecto Neo.

A intervención educativa chega aos vinte cursos académicos   

Houbo que agardar 85 anos para que o idioma galego na súa versión escrita entrase neste cemiterio inaugurado en 1912. Foi en 1997 coa colocación da lápida en recordo de Eudolino Maseda, que é lembrado como profesional do taxi e tamén como músico: “Agora vive na harmonía das estrelas e nos camiños do vento” é o que se recolle na lexenda. Este mesmo nicho destaca tamén pola súa inscrición frontal onde se di que é “Propiedade de Eudolino Maseda González, Muller e Fillos”, con presenza das palabras “Propiedade”, "Muller" e “Fillos” que antes estaban como proscritas e eran usadas só no un por mil dos casos e que agora comezan a agromar en case todos os cemiterios da Mariña.

Despois da novidade que supuxo naquel momento a colocación dunha lápida escrita en galego, no ano 2008 o novo modelo era xa seguido por outras cinco familias no conxunto dos dous cemiterios; e en 2012 -o da conmemoración do centenario- eran xa oito só no parroquial; e agora deixaron de ser unha excepción porque xa están repartidas por todas as rúas dos dous cemiterios.

Outra das novidades desta edición de 2022 foi a da participación de Vanesa Vila Verde, co-autora do audiovisual titulado “Em Companhia da Morte”, gravado en 2011 na Raia Seca, entre Ourense e Portugal, un filme en que se recollen os testemuños de mulleres que falan sobre a asimilación da morte como algo natural.




20/10/22

Proxecto Neo, 361.12: Benjamim Outeiro ("O Brasileiro da Pedra")



Por xentileza de Rocío Candales e Séchu Sende, nesta emisión de Proxecto Neo recollemos unha conversa co escritor galego-brasileiro Benjamim Outeiro, orixinario do lugar da Pedra de Nemenzo (Santiago de Compostela).
Coa voz narradora de Nuria Ramos Cuba, minuto a minuto coñecemos o periplo vital dun galego de oitenta e nove anos que cruzou o Atlántico por primeira vez en 1951 a bordo dun barco arxentino.

07/10/22

O presidente da Real Academia Galega coñecerá "in situ" o Modelo Burela o día 11 de outubro

Víctor F. Freixanes fará unha visita ás instalacións do IES Perdouro, no que manterá un encontro co alumnado, Equipo de Dinamización da Lingua Galega e dirección do centro. Posteriormente será recibido pola Corporación Municipal.



O Presidente da Academia Galega, Víctor F. Freixanes, visitará Burela o vindeiro martes 11 de outubro co obxectivo de coñecer a iniciativa educativa Modelo Burela e compartir unha xornada coa comunidade neofalante, moi especialmente coa Masa Coral do programa radiofónico Proxecto Neo.

Á súa chegada, arredor das 11:30 da mañá, será recibido polo equipo directivo e por profesorado do centro. Logo, celebrarase un acto ao que asistirá alumnado de 2º de Bacharelato do IES Perdouro. O encontro estará coordinado polo Equipo de Dinamización da Lingua Galega do propio centro e presentado por Natalia Irimia, a súa coordinadora. Dará a benvida a directora, María José Pardiñas e intervirá Karina Parga, profesora de francés. A continuación, proxectarase un vídeo sobre os neofalantes en Burela e as alumnas e alumnos farán unha breve actuación. O presidente da RAG tamén dedicará unhas palabras aos presentes.

A continuación, aproximadamente ás 13 horas, realizarase unha recepción institucional no Concello de Burela. O alcalde, Alfredo Llano, recibirá ao presidente, Víctor Freixanes, no salón de plenos da casa consistorial, acompañados da corporación municipal e unha representación do tecido asociativo. Neste acto tamén intervirá a cronista oficial do concello, Herminia Pernas Oroza, finalizando coa sinatura por parte do presidente da RAG do libro de ouro do Concello.



07/03/22

MIGUEL ARCE, PROFESSOR NO IES BERGIDUM FLAVIUM DE CACABELOS: “Levo dez anos a ensinar o nosso idioma em centros educativos bercianos”

                                                                                                                 
                                                                                                                 Noemy Cardoso dos Reis Borges
 Nascido em Santiago de Compostela (1977), Miguel Arce estudou a Licenciatura em Filologia Galega e a seguir a de Filologia Portuguesa; e frequentou também três Mestrados: um na Universidade de Santiago, outro na Universidade Nova de Lisboa e o de Professorado de Ensino Secundário no Campus de Lugo da USC.

Após ministrar aulas (desde 2002) nas formações de adultos de língua galega organizadas pela Junta da Galiza, trabalhou brevemente na dinamização linguística municipal e agora é docente de Língua e Literatura e também de Ciências Sociais no IES Bergidum Flavium de Cacabelos.

 

 

Como é habitual nesta série de colaborações, queremos começar a entrevista com uma contextualização social da pessoa entrevistada. Onde estão as tuas origens e qual é o perfil linguístico da tua infância e da adolescência?

 

A família de meu pai era da Matança (em Íria Flávia) e a da mãe de Lestrove. Por uma parte e pela outra eram galego-falantes. Como já era habitual naquela altura, devido à pressão social da cidade à que emigraram (Santiago), ambos fizeram tentativa de manter o relacionamento com os filhos em castelhano. Contudo, no final da adolescência -estando no Instituto Rosalia de Castro- mudei para a língua galega.

 

Quando experimentaste as variações entre os sotaques da Galiza e de Portugal… e quando conheceste a norma escrita internacional? 

 

Inicialmente, conheci a variação entre os sotaques nas viagens a Portugal (ao Norte e ao Centro do país) e fiz as primeiras leituras. Mais tarde estudei Filologia Portuguesa e, para além disso, intensifiquei as viagens ao Sul. Já na vida adulta, trabalhei e morei durante 4 anos em Portugal.

 

 Após o primeiro Mestrado em Filologia Galega, fizeste um segundo, neste caso o de Estudos Portugueses na Universidade Nova de Lisboa. Como foi a experiência?

 

Os Estudos Portugueses estavam dentro dum Mestrado da Universidade Nova. Eu escolhi as disciplinas de literatura. Gostei muito de conhecer o romanceiro tradicional, a poesia portuguesa das vanguardas e contemporânea, mas fiquei desiludido com as literaturas africanas, pois em vez de trabalhar com os autores atuais, só explicaram a literatura dos Descobrimentos. Para além dos Estudos Portugueses, aproveitei a ocasião para estudar catalão no Instituto de Línguas daquela mesma universidade.

 

Uma experiência bem diferente foi a de formar pessoas adultas…

 

Foi uma experiência muito positiva. Ajudas a romper preconceitos, melhoras a sua competência escrita e oral em galego, e ajuda-los a progredir profissionalmente ou a integrar-se na sociedade galega quando é o caso de imigrantes. Gostei também de  introduzir elementos da cultura e da literatura galega nas aulas. Tentávamos oferecer a chave para entrar num mundo novo.

 

 Quando trabalhaste em equipas de dinamização municipais?

Foi durante um período curto. Trabalhei só três meses no Serviço de Normalização Linguística de Foz no ano 2012. Ainda está na rede o blogue intitulado Foz Língua Viva, que recolhia uma análise sobre a presença do nosso idioma na vila e no conjunto das paróquias daquele concelho da Marinha.

 

Desde dez anos atrás es professor no Berço. Por que centros passaste?

Dou aulas no Berço desde setembro de 2012, e já lecionei nos liceus Virgen de la Encina de Ponferrada, no IES Bergidum Flavium de Cacabelos e na Escola Oficial de Idiomas de Ponferrada, onde lecionei galego e num breve período também português.


Qual é a oferta educativa que se ministra no nosso idioma nestes centros educativos? Só língua ou língua e literatura? 

 

De 1º a 4º da ESO, estudam a disciplina de Geografia e História em Língua galega. E em 4º de ESO e 1º e 2º de Bacharelato leciona-se uma disciplina de Língua e Cultura Galega, com conteúdos linguísticos, culturais e literários.

 

Em que curso começam e qual é a dedicação horária semanal?

 

Começam já na etapa do Ensino Primário com a disciplina de Plástica ministrada em galego. Em 4º a matéria de língua tem duas horas, em 1º Bacharelato três e em 2º quatro horas semanais.

 

Qual é o perfil do alunado?

 

São estudantes bercianos de famílias galego-falantes, estudantes com parte da família na Galiza e estudantes bercianos sem contato com o galego mas que veem na aprendizagem do galego uma saída profissional para trabalharem na Galiza.

 

Como é o  balanço a respeito destes 10 anos de ensino na comarca berciana? 

 

É uma sensação agridoce: por um lado escutar o galego falado no exterior e por outro ver que, por causa de ter-se perdido a transmissão intergeracional, a situação da nossa língua no Berço é crítica. Contudo, embora se trabalhe numa situação de permanente precariedade, é muito positivo contribuir a manter aberta esta porta de progresso educativo.



Ligações

https://fozlinguaviva.wordpress.com/

https://www.youtube.com/watch?v=yB_32tbLr2U&t=26s